رشــــد دهنده، بـــا برکت و موجب جـهش اقتصـــاد

در رأس این توصیه‌ها، مبارزه با فساد است؛ مبارزه با فساد که در شعارهای رئیس‌جمهور محترم در دوران انتخابات و بعد از انتخابات هم وجود داشته و همه ما هم به این واقعاً معتقدیم. مبارزه‌ با فساد کار لازمی است؛ البتّه کار بسیار دشواری است. من چند سال قبل از این، که یک بیانیّه‌ مفصّلی راجع به این مسئله دادم، آنجا گفتم خطرِ این ــ به نظرم تعبیر همین بود ــ مثل یک اژدهای هفت‌سر، از همه طرف انسان را تهدید می‌کند؛ لذا در مقابله‌ با فساد باید با همة‌ وجود وارد شد. فساد، مردم را ناامید می‌کند، مأیوس می‌کند، میل به سلامت را در افراد کاهش می‌دهد. وقتی کسی می‌بیند که فلان آدم با شیوه‌ی غیرقانونی و غلط توانست جیب خودش را پُر کند، او هم وسوسه می‌شود. فساد یک بیماری مُسری است، بیماری بسیار خطرناکی است و واقعاً موجب هلاک جامعه است. مبارزة با فساد لازم است. بدون رودربایستی، بدون ملاحظه بایستی با فساد مبارزه کرد، هر جا که هست؛ و این در رأس کارهای مهمّی است که در زمینه‌ مسائل اقتصادی لازم است.

 

موضوع بعد، مسئلة انضباط مالی است. انضباط مالی در درجة اوّل با اصلاح ساختاری بودجه است؛ که ما اوّلی که این جلسة سران محترم قوا را برای [بررسی] مسئله‌ اقتصادی در دولت قبل تشکیل دادیم، یکی از اهداف مهمّی که اعلام کردیم و مکتوب بود و ابلاغ شد، اصلاح ساختار بودجه بود؛ که خب تاکنون هنوز به طور کامل انجام نگرفته. مسئله اصلاح ساختار بودجه خیلی مهم است؛ این [موجب] انضباط مالی است. و یکی از بخش‌های مهمّ انضباط مالی این است که از تعهّدات مالی‌ای که منابع پایدار مطمئنّی ندارد، حتماً باید پرهیز بشود. مخاطب این حرف، بیشتر مجلس است؛ [برآورد] منابع مالی نامطمئن و متزلزل در قبال مصارف قطعی؛ خب این یک بی‌انضباطی به وجود می‌آورد و بلاشک مشکلات فراوانی را ایجاد می‌کند.
یکی از کارهای مهمّی که در انضباط مالی مهم است، صرفه‌جویی کردن است. ما باید صرفه‌جویی را یاد بگیریم. متأسّفانه این، مشکل اجتماعیِ ملّی ما است؛ ما اسراف می‌کنیم، اسراف زیاد داریم. انسان مشاهده می‌کند که در بعضی از کشورها صرفه‌جویی‌شان خیلی خوب و مطلوب است؛ هم آحاد مردم، هم مسئولین، هم دستگاه‌های گوناگون دولتی.
وقتی که انسان درآمد کم دارد، مشکل درآمدی دارد، باید صرفه‌جویی کند. حالا آن وقتی هم که درآمد زیاد است، باید صرفه‌جویی کرد، یعنی اسراف نکردن مال همیشه است، به‌خصوص آن وقتی که درآمد کم است. بنابراین ما در بخش‌های مختلف دچار اسراف هستیم؛ این را باید مراقبت بکنیم؛ مثلاً سفرهای بی‌مورد، اجتماعات بی‌فایده، و دستگاه‌‌های گوناگونی که کارهایی را انجام می‌دهند، چیزهایی را می‌خرند و کارهایی از این قبیل می‌کنند.

 

 

مسئلة بعدی، که آن هم خیلی مهم است در مسئلة اقتصاد ــ که این توصیه‌ کارشناس‌هاست به ما و مکرّر این را می‌گویند ــ مسئلة بهره‌وری است. در برنامة ششم ــ که مصوّبه‌ مجلس را داشت و یک قانون مسلّمی بود؛ که بعد هم تمدید شد، امسال هم یک مقداری تمدید شده ــ رشد اقتصادی کشور هشت درصد معیّن شده بود؛ تصریح شده بود که یک‌سوّم این رشد باید از طریق بهره‌وری باشد.
انسان وقتی نگاه می‌کند به این سال‌های گذشته، می‌بیند که نه ‌فقط یک‌سوّم رشد، با بهره‌وری انجام نگرفت یعنی بهره‌وری، رشد پیدا نکرده و اقتصاد را رشد نداده، بلکه سطح بهره‌وری بسیار‌بسیار پایین است. رقم‌هایش موجود است؛ بهره‌وری‌ ما در مورد آب از اغلب کشورهای دنیا کمتر است؛ در مورد انرژی، بهره‌وری ‌ما خیلی‌خیلی کم است. من چند سال پیش در سخنرانی اوّل سال هم گفتم این را که شدّت انرژی در کشور ما ظاهراً چند برابر کشورهای پیشرفته است؛ یعنی مصرف زیادی و بازده کم. این هم یک مسئله.

رابطه منطقی دستگاه های مسئول با شرکت های بزرگ

در زمینة مسائل اقتصادی، یک توصیة دیگری که عرض می‌کنیم، مسئله‌ رابطه منطقیِ دستگاه‌های مسئول با شرکت‌های بزرگ دولتی است. ما شرکت‌های بزرگی داریم که مال دولت است؛ سرمایه‌اش متعلّق به دولت است، درآمدش هم مال دولت است؛ رابطه دولت با اینها بایستی تنظیم بشود؛ رابطه دولت با این شرکت‌ها باید تنظیم بشود. بعضی از مدیران خوب و فعّال در این شرکت‌ها هستند که باید اینها تأیید بشوند، حمایت بشوند. در بخش خصوصی هم همین جور؛ بعضی از مدیران فعّال و خوب هستند که عدّه‌ای از اینها، چند ماه قبل از این اینجا آمدند، تعدادی‌شان صحبت کردند، گزارش دادند؛ گزارش‌های محسوس، ملموس، یعنی فیلم‌برداری‌شده و جلوی چشم؛ گزارش‌های مشخّصِ غیر قابل خدشه دادند، کارهای خوبی کرده‌اند. به نظر من یکی از وظایف ما و به‌خصوص از وظایف قوّه‌ مجریه و دولت این است که از این مدیران فعّال و خوب حمایت بشود. بهترین حمایتی هم که از یک مدیر کارآفرین و فعّال می‌شود کرد، این است که بتوانیم برای محصول او بازار فراهم کنیم ــ چه بازار خارجی، چه بازار داخلی ــ قدرت رقابت‌پذیری به او بدهیم، به او کمک کنیم برای بالا بردن کیفیّت. ما در بعضی از مصنوعات کمّیّت کارمان خوب است، کیفیّتمان پایین است؛ خب، این در دنیا نمی‌تواند رقابت کند، در بازارهای داخلی هم نمی‌تواند رقابت کند. باید کمک کنیم؛ هم حمایت کنیم برای تهیّه‌ بازار،‌ توسعه‌ بازار، گسترش بازار فروش، هم برای مسئله‌ کیفیّت و رقابت‌پذیری و مانند اینها باید به اینها کمک بشود. البتّه این مدیرانی که عرض کردم، خصوصیّتشان این است که در دوران جنگ سخت اقتصادیِ این چندساله، اینها توانسته‌اند کار کنند، اینها توانسته‌اند بِایستند، توانسته‌اند کشور را در بعضی از بخش‌ها پیش ببرند؛ لذا به اینها بایستی کمک بکنند و حمایت بشوند؛ [امّا] آنها هم وظایفی دارند، به‌خصوص دولتی‌ها. مدیران دولتی باید مشخّص بکنند که عملکردشان و نقششان در زمینه سیاست کلّی اقتصاد کشور چیست؛ این باید مشخّص بشود؛ یعنی فلان شرکت بزرگ، که متعلّق به دولت هم هست، موادّ اوّلیّه‌اش هم داخلی است ــ از این شرکت‌های بزرگِ این‌جوری ما تعدادی داریم که شرکتْ بزرگ، پُردرآمد، با موادّ اوّلیّه‌ی داخلی ــ که قیمت محصول خودش را با دلار تلگرامی، [یعنی] همین قیمت‌های جعلی دلار که از طرف دشمن هدایت می‌شود، تطبیق می‌کند؛ چرا؟ چرا شما به دلار حاکمیّت می‌دهید؟ چرا برای ریال رقیب را تقویت می‌کنید؟ یکی از وظایف عمده‌ ما این است که ما رقیب ریال را در داخل تقویت نکنیم.
آمریکایی‌ها یک روزی ــ چهل پنجاه سال قبل ــ برای اینکه دلار را در داخل کشورشان تقویت کنند، طلا را که رقیب دلار بود، با قیمت بالایی از مردم خریدند و جمع کردند برای اینکه طلا در دست مردم نباشد، برای اینکه دلار در داخل آمریکا شخصیّت پیدا کند؛ [امّا] ما برای ریالِ خودمان مدام رقیب درست می‌کنیم! واقعاً یکی از گرفتاری‌های کشور ما مسئلة آویزان شدن بخش‌های مختلف اقتصاد ما به دلار است. من در مشهد گفتم؛ بعضی از کشورها خودشان را از دلار جدا کردند و معاملاتشان را از طریق دیگری [انجام می‌دهند]؛ حتّی اینها را از سوئیفت خارج کرده بودند، اینها ارتباطاتشان را با سوئیفت هم قطع کردند ــ آنها هم قطع کرده بودند، اینها هم قطع کردند ــ وضعشان بهتر شد؛ الان کشورهایی هستند که وضعشان بهتر شده. بنابراین، شرکتِ بزرگِ متعلّق به دولت مشخّص بکند که مثلاً امسال که سیاست، مهار تورّم است، نقش او در مهار تورّم چیست؛ در این جهت، چه نقشی ایفا می‌کند و چه کاری انجام می‌دهد و راهبرد کلان اقتصاد کشور را چگونه رفتار می‌کند. این مربوط به مدیران شرکت‌های دولتی و بخش خصوصی است که گفتیم واقعاً‌ از مدیران خوب، مدیرانی که در دوران سخت کمک کردند به وضع اقتصاد کشور، باید حمایت بشود. متقابلاً کسانی هم هستند که در نظام پولی کشور و در نظام مالی کشور نقش مخرّب داشتند؛ با اینها هم بایستی بی‌رودربایستی برخورد بشود. بعضی از مؤسّسات اعتباری ناسالم، بعضی از بانک‌های خصوصی، ملک بخرند، زمین بخرند، اضافه‌برداشت از بانک مرکزی انجام بدهند که خودش موجب تورّم و موجب مشکلات گوناگون است؛ بایستی با اینها برخورد بشود.

 

 

نکته‌ بعدی که این هم خیلی لازم است، قدرت پیش‌بینی نظام برنامه‌ریزی است. ما گاهی کمبودهایی در بعضی از کالاهای مورد نیاز پیدا می‌کنیم؛ این را بایستی ما در برنامه‌ریزی بتوانیم پیش‌بینی کنیم؛ یعنی دستگاه برنامه‌ریزی اقتصادی کشور ــ آن دستگاه مسئول ــ قدرت پیش‌بینی داشته باشد که ممکن است یک چنین کمبودی پیش بیاید. اگر پیش‌بینی نکنیم، در نقطه بحرانی ناگهان مواجه می‌شویم با این کمبود؛ آن‌وقت چه کار می‌کنیم؟ دستپاچه و عجولانه آن جنس را از خارج وارد می‌کنیم، کمر تولید داخلی را می‌شکنیم؛ اگر این قدرتِ پیش‌بینی نباشد، [یک وضعِ] این‌جوری پیش می‌آید. این هم خیلی مهم است. نباید گذاشت کمبودها در هر بخشی حالت بحرانی پیدا کند؛ باید به مجرّد احساس کمبود ــ حالا مثلاً در مورد گوشت، مرغ، برنج یا هر چیز دیگری ــ که احساس شد که ممکن است کمبود به وجود بیاید، قبلاً از امکانات مردم و از ظرفیّت‌های عمومیِ مردم استفاده بشود و می‌توان استفاده کرد و ظرفیّت‌ها را برای حلّ مسئله بسیج کنند و نگذارند کار به نقطه‌ [بحرانی] برسد.

پرداختن به اقتصاد دریا پایه، از اقدامات کلیدی

یک نکته دیگری که اینجا من عرض می‌کنم این است که برخی از اقدامات کلیدی هست که اقتصاد را رشد می‌دهد، یعنی بعضاً حتّی موجب جهش اقتصاد می‌شود؛ اینها را دستگاه‌های مسئول بگردند پیدا کنند. یکی مسئلة این اقتصادِ دریاپایه است که حالا اخیراً به ما هم گزارش می‌دهند و مکرّر پیشنهاد می‌کنند؛ درست است. دریا مرکز برکت است، ما هم از لحاظ دریا خوشبختانه دستمان باز است؛ در جنوب کشور و در شمال کشور دریا داریم. اقتصادهای متّکی به دریا خیلی اقتصادهای بابرکتی است؛ یکی این است؛ به این توجّه کنیم. لوازمی دارد [که باید] به آن لوازم ملتزم بشویم، دنبال کنیم، پیگیری کنیم.

مسئله مسیر شمال - جنوب

یکی همین مسئلة مسیر شمال ـ جنوب است که مدّتهاست در کشور صحبتش هست و درست است؛ این باید انجام بگیرد. الان در کشورها یک رقابتی به وجود آمده برای اینکه مسیرهای تجارت بین‌المللی را از داخل خودشان [عبور دهند]. این کشور می‌خواهد از داخل خودش این مسیر را انجام بدهد، آن کشور می‌خواهد از داخل خودش. ما جای حسّاسی قرار داریم؛ جای ما از لحاظ جغرافیایی خیلی حسّاس است؛ یعنی در این منطقه شاید هیچ کشوری نباشد که یک ‌چنین موقعیّت ممتازی داشته باشد. موقعیّت ما ممتاز است. این مسیر شمال ـ جنوب را [توسعه بدهیم]؛ البتّه مسیرهای دیگر هم هست [مانند] شرق و غرب، [ولی] مهم‌ترینش این است. مسیر شمال ـ جنوب را دنبال کنیم که داوطلب هم دارد؛ از دولت‌های خارجی کسانی هم هستند که می‌توانند در این زمینه همکاری کنند؛ این را دنبال کنید.

 

امّا مسئلة مسکن همین جور است. مسکن یکی از فعّالیّت‌های کارآفرین و ثروت‌آفرین برای کشور است. حالا، غرض [اینکه] اینها هم مورد توجّه باید قرار بگیرد. در دولت خوشبختانه افرادی که فهم اقتصادی‌شان، دانش اقتصادی‌شان خیلی خوب است و ما از آنها واقعاً باید استفاده کنیم و بشنویم و یاد بگیریم زیادند؛ افراد زیادی هستند که حالا گاهی کارشناس‌هایشان به ما گزارش‌هایی هم می‌دهند؛ کارشناس‌های دیگر [هم همین طور]، ما هم یک چیزهایی را [عرض] می‌کنیم. اینهایی که عرض کردیم، آن دقّت‌هایی است که بایستی انجام بگیرد. این راجع به مسئلة اقتصاد است.