مسئولان اجرایی سال‌هاست با شعار "توسعه دریامحور" دم از توسعه سواحل جنوبی می‌زنند. البته در این مسیر توفیقاتی حاصل شده است اما به نظر می رسد توفیق اصلی در بسترسازی برای سوق جمعیت به بخش بکر سواحلی مانند مکران را نیروهای نظامی بدست آورده‌اند. آنها بار را به دوش کشیده و بدون هیچ ادعایی دست به احداث زیرساخت‌های لازم در این بخش از کشور زده‌اند تا زمینه ساز تحول در سواحل مغفول مانده مکران شوند.
گفت و گو: مریم خوش نیک
در این میان نمی‌توان نقش امیر دریادار دکتر حبیب‌ا... سیاری را نادیده گرفت. زیرا از همان ابتدای طرح بحث توسعۀ سواحل به‌ویژه سواحل مکران، پای کار بوده و درحال حاضر نیز علی‌رغم اینکه کارها و فعالیت‌های مربوط به توسعۀ سواحل مکران به سازمان‌ها و ارگان‌های دیگر واگذار شده هنوز دلش برای شکوفایی و توسعۀ این منطقه می‌تپد.
مصاحبۀ پیام‌دریا با معاون هماهنگ‌کنندۀ ارتش جمهوری اسلامی ایران در این رابطه از نظرتان می‌گذرد.
پیام‌دریا: به نظر می‌رسد بحث توسعۀ مکران و جلب و افزایش جمعیت در مناطق ساحلی آن با دستور ویژۀ مقام معظم رهبری و فرماندۀ سپاه پاسداران وارد مرحلۀ جدیدی شده است.
امیر حبیب‌ا... سیاری: سال‌هاست با افتخار هستی و نیستی خود را پای دریا و سواحل مکران گذاشته‌ایم. از نظر وجدانی هر آنچه در توان داشتیم در این بخش به‌کار گرفتیم. به‌خصوص، اصل توسعۀ سواحل مکران را ما خدمت مقام معظم رهبری پیشنهاد دادیم که نتیجه آن شد" همایش اقتدار دریایی و توسعۀ سواحل مکران". ایشان با نظر به همین عنوان فرمودند این جمله را از کجا پیدا کردید؟ پاسخ دادم این جمله را در تاریخ یافتیم، ایشان نیز تأکید کردند: این یک جملۀ تاریخی است، آن را احیاء کنید. ما هم مدت‌ها به این موضوع پرداختیم.
چندی بعد، در جلسۀ دیگری ایشان فرمودند:" شما بحث مکران را مطرح کردید، من آن را تأیید کردم اما بررسی کرده‌اید که اهالی سیستان و بلوچستان نسبت به این نام چه نظری دارند؟" پس از آن بررسی و پژوهش ستادی از اسامی شهرها، روستاها و خیابان‌ها گرفته تا صحبت با مسئولان استان‌ها و بزرگان منطقه انجام شد و متوجه شدیم که اهالی عزیز سیستان و بلوچستان به آن منطقه مَکُران می‌گویند. به‌طور کلی در اصطلاح جغرافیایی، در نقشه‌های تاریخی مکران یا مکُران نوشته شده است. بنابراین، این نام برای پروژۀ توسعۀ این منطقه تثبیت شد.
پیا‌دریا: همان‌طور که اشاره کردید، زمانی همایش توسعۀ مکران از سوی نیروی دریایی ارتش جمهوری‌اسلامی‌ایران با حضور مسئولان اجرایی برگزار می‌شد اما به نظر می‌رسد در سال‌های اخیر به این رویداد کمتر توجه می‌شود.
امیر حبیب‌ا... سیاری: در مقطع زمانی که دولت نهم و دهم سرکار بود، یک‌بار رئیس‌جمهور وقت، دکتر احمدی‌نژاد در همایش توسعۀ مکران حضور یافت و پس از آن دو الی سه بار نیز معاون اول ایشان آمدند. دو الی سه بار هم دکتر علی لاریجانی ( رئیس مجلس وقت) در منطقه حضور پیدا کردند.
دکتر حسن روحانی نیز دو الی سه بار و معاون اول ایشان سه الی چهار بار تشریف آوردند. البته حضور مسئولان فقط برای همایش نبود بلکه گاهی برای بازیدی که ترتیب داده بودیم به منطقه مسافرت می‌کردند. اکثر وزرای دولت قبلی هم از مکران بازدید کردند.
پیام‌دریا: کارگروه توسعۀ سواحل مکران چه زمانی تشکیل شد؟
امیر حبیب‌ا... سیاری: کارگروه توسعۀ سواحل مکران از دولت دکتر احمدی‌نژاد شکل گرفت که مسئول آن شخص رئیس‌جمهور بود. پس از آن این، مسئولیت به معاون اول رئیس‌جمهور واگذار شد. بازدید معاونان اول دولت قبلی و نهم به همراه وزراء، بسیار اثرگذار بود. برای همتی که پای کار توسعۀ مکران گذاشته می‌شد.
پس از مدتی دبیرخانۀ توسعۀ سواحل مکران که از طریق نیروی دریایی نظارت و کنترل می‌کردیم و در سال هم سه الی چهار جلسه با حضور معاون اول برگزار می‌شد، با تصمیمات دولت، این دبیرخانه در وزارت دفاع سازماندهی شد که درحال‌حاضر اطلاعی از استقرار دبیرخانه ندارم ولی شکل دیگری به خود گرفته و به سازمان توسعۀ سواحل مکران تغییر شکل داده است.
پیام‌دریا: آیا جلسات این سازمان به‌طور مرتب برگزار می‌شود؟
امیر حبیب‌ا... سیاری: به نظر می‌رسد تاکنون جلسات زیادی در این ارتباط برگزار نشده چون اگر چنین بود، قطعاً به عنوان نمایندۀ ارتش جمهوری‌اسلامی‌ایران در جلسات شرکت می‌کردیم. اما تا جایی که من خبر دارم بنا به توصیۀ مقاممعظمرهبری توسعۀ سواحل مکران جزء برنامۀ ششم توسعه قرار گرفته است.
پیام‌دریا: آیا وزارت‌خانه‌ها و سازمان برای توسعۀ این منطقه وظایف و برنامه‌ای دارند؟
امیر حبیب‌ا... سیاری: بله! وزارت‌خانه‌های مختلف در رابطه با توسعۀ مکران شرح وظایفی دارند که در دستور کار آنها قرار گرفته است. بهمن‌ماه سال گذشته، بنا به دعوت آقای مهندس میرسلیم در یکی از این جلسات حضور پیدا کردم و پیرامون توسعۀ سواحل مکران توضیحاتی دادم. اخیراً هم شنیدم که وزارت نفت در منطقۀ جاسک برای طرح‌هایی که داشتند( انتقال خطوط نفت یکی از شمال و دو خط از جنوب) اقداماتی را آغاز کرده است و درحال ساختن پالایشگاه نفت نزدیک جاسک هستند که بی‌ارتباط با موضوع توسعۀ مکران نیست. امیدواریم عزیزان در دولت فعلی و دولت آینده نسبت به این موضوع اهمیت ویژه قائل شوند.
پیام‌دریا: به نظر جنابعالی آیا توجه به ویژگی سواحل مکران و لزوم افزایش جمعیت ساحل‌نشین در جنوب را می‌توان در راستای شعار توسعۀ دریامحور و بازگشت مجدد به دریا تجزیه و تحلیل کرد؟
امیر حبیب‌ا... سیاری: توسعۀ سواحل مکران مدنظر مقاممعظمرهبری است. این امر بی‌دلیل نیست. زیرا سواحل مکران و دریای عمان و شمال اقیانوس‌هند برای کشور ما مهم است. مقاممعظمرهبری می‌فرمایند: " سواحل مکران، سواحل دریای عمان، حضور در دریای عمان برای ما یک گنج و یک ذخیره است" بنابراین، باید به بهترین نحو به این موضوع رسیدگی شود. از نگاه مقاممعظمرهبری، توجه به توسعۀ مکران و دریای عمان برای پیشرفت کشور بسیار اثرگذار است و یکی از مؤلفه‌های مهم پیشرفت کشور محسوب می‌شود.
در دنیا و تاریخ اثبات شده که دریا منشاء قدرت و ثروت است. کسانی که به دریا راه دارند، اگر به خوبی از آن استفاده کنند حتماً قدرت و ثروت آن را در می‌یابند. همان‌طور که می‌دانید، استکبار جهانی در دریاها حضور دارد. ما مدت‌ها حاکم دریاها بودیم و مقاممعظمرهبری می‌پرسند درحال‌حاضر چه اتفاقی افتاد که ما دیگر مثل گذشته حاکم بر دریاها نیستیم؟ به اعتقاد من باید نظریۀ " بازگشت به دریا" را که از تکیه‌کلام رهبر‌معظم انقلاب است، مهم ارزیابی کرده و روی آن کار کنیم. در کتاب تاریخ دریانوردی سازمان بنادر و دریانوردی که به همت مرحوم دانه‌کار تالیف شده، آمده است: ما در تاریخ چه علم و دانشی نسبت به دریا داشتیم و برایمان افتخارآمیز بوده است.
استکبار جهانی به دلیل اینکه ما از منابع خود در دریا بهره‌ای نبریم، ما را از دریا دور کرد. جاسک، سیراف و تیس از بنادر مهم در طول تاریخ بوده‌اند. ما در دریا قدرتی داشتیم اما به مرور زمان ما را از دریا دور کردند تا قدرتمند و ثروتمند نشویم.
مقاممعظمرهبری می‌فرمایند: " ما از طریق سواحل مکران و دریای عمان با چهارگوشۀ دنیا می‌توانیم ارتباط داشته باشیم" در مقطع فعلی برای حفظ امنیت و منافع ما در عرصۀ دریاها و یا در منطقه‌ای مثل خلیج‌عدن و باب‌المندب در مقابل ناامنی دزدان دریایی، حضور مستمر در آن منطقه است که منافع ملی ما را حفظ می‌کند. بنابراین، این موضوع بسیار حائز‌اهمیت است. در جایی دیگر مقاممعظمرهبری می‌فرمایند:" توسعۀ پس‌کرانه‌های مکران آبادانی می‌آورد".
پیام‌دریا: با این توصیف چگونه و با چه مکانیسم‌هایی می‌توان طرح‌ها و برنامه‌های آبادانی این منطقه را از حرف به عمل و به تعبیری از کار روی کاغذ به مرحلۀ اجرا در آوریم؟
امیر حبیب‌ا... سیاری: از طریق دیپلماسی دریایی می‌توان بهره‌برداری کرد و اقتدار دریایی خود را بالا برد. همچنین امنیت را در عرصۀدریا برقرار کنیم. زیرا در سایۀ امنیت مباحث اقتصادی مطرح است. وقتی سواحل رشد و توسعه پیدا کنند، قطعاً ما در آنجا شاهد آبادانی خواهیم بود به شرطی که تمام طرح‌هایی که روی کاغذ آمده، جنبۀ اجرایی پیدا کنند. با نگاهی که وجود دارد و در برنامۀ ششم هم آمده امیدواریم که این طرح‌ها به سرعت عملیاتی شوند و به نتیجۀ مطلوب برسیم. یکی از مسائلی که بتوان از سواحل مکران به خوبی استفاده کرد و مقاممعظمرهبری نیز بر آن تأکید داشتند: جلوگیری از خام‌فروشی است.
در چابهار، پتروشیمی نگین مکران ساخته شده و برخی از فازهای آن درحال‌حاضر راه‌اندازی شده است که می‌توان در آنجا مشتقات نفتی را تبدیل کرد و از خام‌فروشی جلوگیری کرد. اما یکی از نگرانی‌ها این است که ما سواحل مکران را منطقۀ مدیران پروازی کنیم، آنجا یکی از ظرفیت‌های کشور است که باعث رشد توسعه و ایجاد اشتغال می‌شود.
مقاممعظمرهبری فرموده‌اند " جمعیت ما می‌تواند 150میلیون نفر باشد". بنابراین، یکی از ظرفیت‌ها، سواحل مکران است که می‌تواند از نظر جمعیتی اثرگذار باشد. اما جمعیتی که تمدن‌دریایی را احیاء کند. اگر مردم در آنجا ساکن می‌شوند، بومی شده و منطقه رشد کند. تمدن‌دریایی یعنی چرخۀ زندگی مردم در ساحل به دریا متصل باشد که این اتفاق، توسعۀ پایدار و معنادار را رقم خواهد زد.
پیام‌دریا: چه سازمان‌ها و وزارت‌خانه‌هایی قرار است در مناطق ساحلی مکران فعالیت کنند؟
امیر حبیب‌ا... سیاری: وزارت‌دفاع می‌تواند در آنجا کارخانه‌های متعدد تأسیس کند. در سال 1382 فرماندۀ معظم کل‌قوا در بازدیدی که از سیستان و بلوچستان داشتند در سخنرانی خود در زاهدان و چابهار به این موضوع اشاره کردند که نیروهای مسلح و وزارت‌دفاع می‌تواند برخی از اقدامات تولیدی و کارخانه‌ای خود را در آنجا اجرایی کند. به همین شکل سایر وزارت‌خانه‌ها مانند وزارت راه در ارتباط با توسعۀ راه‌ها، فرودگاه‌ها و راه‌آهن و همچنین وزارت‌خانه‌های نیرو، آموزش و پرورش، آموزش عالی، بهداشت و درمان، نیروی دریایی و ارتش جمهوری‌اسلامی‌ایران همگی می‌توانند فعالیت داشته باشند.
البته به تدبیر مقاممعظمرهبری نیروی دریایی ارتش جمهوری‌اسلامی‌ایران در آنجا مستقر شده است. در میناب، سیرک، رأس‌الکوه، جاسک، رأس‌میدانی، کنارک و پسابندر حضور داریم. ساخت موج‌شکن، بندر، اماکن اداری، پایگاه، منازل سازمانی، بیمارستان، مدارس و... ادامه دارد. فعالیت نیروی هوایی نیز در آنجا گسترش یافته است. درواقع اقداماتی را پای کار برده و گام‌های بزرگی را برداشته‌ایم.
امیدوارم در آیندۀ نه چندان دور در بحث نظریۀ بازگشت به دریا و احیاء تمدن‌دریایی و توسعۀ سواحل مکران و پس‌کرانه‌ها به طریقی در جهت ثروتمند شدن و قدرتمند شدن از طریق استفاده از امکانات دریا گام برداریم.
پیام‌دریا: آیا دورۀ جدید از نمایندگان مجلس هم انتظاراتی دارید؟
امیر حبیب‌ا... سیاری: قطعاً مجلس در دوره‌های قبل هم درگیر این موضوع بوده است. من پیشنهاد می‌کنم که نمایندگان مجلس تشریف بیاورند که ما در خدمتشان باشیم و به سمت توسعۀ آمایش سرزمینی و نظامی برویم و عزیزان را با این مباحث آشنا کنیم و آنها نیز نسبت به آینده با دیدگاه رهبر‌معظم‌انقلاب آشنایی بیشتری پیدا کنند و در این مسیر گام بردارند و همگی موجب رشد و آبادانی کشور باشیم.
پیام‌دریا: از دولت چه انتظاری دارید؟
امیر حبیب‌ا... سیاری: از دولت هم به همین ترتیب انتظار داریم. درخواست من این است که وزارت‌خانه‌های مختلف برای طرح توسعه‌ای که درحال‌حاضر پیش‌بینی شده است. نسبت به اجرایی کردن تصمیمات وزارت‌خانه‌ها، گام‌های اساسی بردارند و رو به جلو حرکت کنند.