گام های بلند برای رونق کریدور شمال- جنوب

ایـران بـه طـور خـدادادی در موقعیـت جغرافیایـی ویـژه‍ای قـرار گرفته کـه فرصـت و زمینـه ترانزیت کالا برای آن از گذشـته فراهم بوده اسـت. چهـارده کشـور در همسـایگی و اطراف شـرایط را به گونـه‌ای رقم زده‌اند کـه جمهـوری اسلامی ایـران در جنـوب بـه دریاهـای آزاد از جملـه مسـتقیماً بـه اقیانـوس هند راه داشـته و در شـمال نیز ضمـن دارا بودن امـکان حمل‌ونقـل دریایـی بـا برخـی همسـایگان، در دریـای خـزر نیـز بـه کشـورهای محصـور در خشـکی آن منطقـه دسترسـی داشـته باشـد و موقعیتـی بی‌نظیـر بـرای کشـور در حـوزه ترانزیت کالا رقم زده شـود. بـه عبـارت بهتـر؛ حمـل کالا از طریـق کریـدور شـمال-جنوب از بنـادر جنوبـی ایـران بـا عبـور زمینـی و انتقـال آن بـه دریـای خـزر، روسـیه و سـایر کشـورهای اطراف خزر و در گام بعدی به اروپای شـمالی و شـرقی، زمـان فعلـی حمـل کالا را از بنادر شـرقی آسـیا تـا اروپا و نیـز هزینه آن را بـه بیـش از نصـف کاهـش می‌دهد. در همیـن راسـتا گـروه کشـتیرانی جمهـوری اسلامی ایـران بـا درک صحیـح از این موقعیت بی‌نظیر برای فعال شـدن کریدور شـمال–جنوب اقداماتـی را صـورت داده اسـت؛ چـرا کـه بـرای فعـال شـدن کریـدور، پیـش نیازهایـی بایـد فراهم شـود تـا زنجیـره حمل‌ونقلی مورد نیـاز نیز شکل گیرد. مطابـق سـند راهبـردی گـروه کشـتیرانی جمهـوری اسلامی ایـران، ایجـاد ظرفیت‌هـای لازم و اسـتفاده حداکثـری از ظرفیت‌هـای نـاوگان موجود و توسـعه آن در دسـتور کار قرار دارد و به موازات، توسـعه سـایر زیرسـاخت‌ها نظیـر ایجـاد شـبکه سراسـری حمـل یکسـره و نیـز تأمین کانتینرهـای مـورد نیـاز، بـه طور گسـترده طبق سـند یاد شـده در حال پیگیـری اسـت کـه بخـش قابل‌توجهـی از آن نیـز محقق شـده اسـت. در ایـن میـان تاکنون بیش از ۱۵۰۰ TEU کانتینر با اسـتفاده از امکانات گـروه کشـتیرانی در بنـادر جنـوب کشـور بـه بنـادر دریـای خـزر انتقال یافتـه و انتقـال 1000 TEU دیگـر بـه طـور مسـتمر و روزانـــه در حال انجـام اسـت کـه البته این روند متناسـب بـا نیاز ادامه خواهــد یافت و با ایـن اقـدام، ضمـن تقویـت تـوان ترانزیتی در بنادر شـمال تلاشـی موفق بـرای تغییـر فرهنـگ حمل‌ونقـل دریایـی در ایـن بنـادر بـه حمل‌ونقـل کانتینـری نیـز در حـال انجـام اسـت و هم‌اکنون بـه منظور فعال‌سـازی کریـدور شـمال-جنوب اعم از ظرفیت ناوگان اقیانوسـی حمـل کانتینر و کانتینرهـای مـورد نیاز، ظرفیت‌های لازم ایجاد شـده اسـت. از سـوی دیگـر از جمله برنامه‌هـای بلندمدت گروه کشـتیرانی جمهوری اسلامی ایـران، توسـعه بنـدر چابهـار و پررنگ سـاختن نقش ایـن بندر در آینـده کریـدور شـمال-جنوب اسـت. بنـدر چابهـار نقـش مهمـی در کریـدور ایفـا خواهـد کرد هر چنـد این کریدور محـدود به بنـادر چابهار و بندرعبـاس نخواهـد بـود؛ بلکـه بنـدر جاسـک و حتی بنادر خوزسـتان نیـز بـه نحـوی در آن نقش مؤثـر خواهند داشـت؛ اما نقش بنـدر چابهار در آینـده کریـدور شـمال-جنوب آینـده بـا توجـه بـه ظــــرفیت‌های جغرافیایـی کم‌نظیـر، بسـیار مهـم ارزیابـی می‌شـود و این بنـدر، به طور قطـع در میـان بنـادر ایرانـی آینـده‌ای بی‌نظیر و شـکوفا خواهد داشـت بـر ایـن اسـاس گـروه کشـتیرانی بـه گونـه‌ای برنامه‌ریـزی کـرده که هر دو هفتـه یـک بـار یکـی از کشـتی‌های کانتینـری متعلـق بـه گـروه در مسـیر بنـدر چابهـار تـردد داشـته باشـد و بـه آرامـی و تـا زمـان فراهـم شـدن دیگـر نیازهـای سـخت‌افزاری و نرم‌افـزاری در ایـن بنـدر، برخـی از ظرفیت‌هـــای حمل‌ونقلـی آن فعـال شـود؛ هـر چنـد بـــرنامه گروه کشـتیرانی بـرای توسـعه و رونق بنـدر چابهار با رویکردی تـازه، به زودی در ایـن بنـدر بـه اجـرا در خواهـد آمد. مـروری بـر آمارهـا نشـــان می‌دهـد در طـول پنـج ماهـه ابتدای سـال جـاری، دوازده فرونـد کشـتی کانتینـری در بنـدر چابهـار تـردد داشـته اسـت کـه بـا سیاسـت‌های اتخـاذ شـده هم‌خوانـی دارد. همچنیـن برای رفـاه مشـتریانی کـه قـرار اسـت از این مسـیر اسـتفاده نماینـد، تعدادی کانتینـر در بندر مسـتقر شـده تا بـه این ترتیـب، مشـتریان بتوانند خود را بـا برنامه‌هـای گـروه کشـتیرانی در ایـن مسـیر هماهنـگ نمایند. بـه صـورت هم‌زمـــان، رایزنی‌هـای بسـیار گسـترده‌ای در حـوزه پاکسـتان، افغانسـتان، هنـد و همچنیـن کشـورهای حـوزه دریـای خـزر در خصـوص جـذب بـار ترانزیتـی صـورت گرفتـه و در ابتـکاری دیگر گروه کشـتیرانی جمهوری اسلامی ایـران، مدیریتی مجزا برای پیشـبُرد پـروژه کریـدور شـمال- جنـوب تعییـن گردیـده تـا تمامی شـرکت‌های مرتبـط بـا ایـن کریـدور در داخل گـروه را بـا یکدیگـر هماهنـگ نماید.



در کنـار مدیریـت پـروژه کریـدور، بـرای توسـعه بنـدر چابهار نیـز مدیر ویـژه‌ای در حـال فعالیت اسـت کـه هماهنگ‌کننده تمام امـور مربوط به اجـرای طرح‌هـای توسـعه در ایـن بندر از جملـه اداره نقش بنـدر چابهار در کریدور شـمال-جنوب اسـت.

همانطـور کـه مشـخص اسـت کریـدور شـمال-جنوب از سـه بخـش نـاوگان، زیرسـاخت‌ها و تجهیزات و بخش شـبکه‌های ارتباطات تشـکیل شـده و بـه همیـن منظـور، گروه کشـتیرانی دفاتـر نمایندگی خـود را در پنـج کشـور حـوزه خـزر مسـتقر کرده اسـت؛ به نحـوی که شـرکت‌های جنـوب خـط ایـران و کشـتیرانی هوپـاد دریـا کـه در بخش‌هـای بندری و نمایندگـی ارائـه خدمـات می‌کننـد، در بنادر شـمال کشـور نیـز، دفاتر خـود را راه‌انـدازی کرده‌انـد. توسـعه همـکاری با بندر آسـتاراخان روسـیه یکـی از حلقه‌هـای کریدور شـمال- جنـوب اسـت کـه در حـال انجـام اسـت در کنـار آن گـروه کشـتیرانی جمهـوری اسلامی ایـران راهبـری بنـدر سـالیانکای روسـیه را در حاشـیه دریـای خـزر در اختیـار دارد کـه توسـعه این بنـدر نیز، در راسـتای افزایـش ظرفیـت کریـدور شـمال-جنوب در دسـت اقـدام قرار دارد. از سـوی دیگـر در بخـش حمل‌ونقـل ترکیبـی نیـز، هم‌اکنـون 1200 دسـتگاه واگـن فعـال در اختیـار گـروه کشـتیرانی اسـت کـه در مسـیر کریـدور در حـال فعالیت هسـتند و به زودی 1000 دسـتگاه واگن دیگر بـه ایـن مجموعـه افزوده شـده کـه همگـی بـا همـکاری تولیدکنندگان داخلـی تولیـد و بـه نـاوگان ملحـق خواهند شـد. یکـی از مهم‌تریـن مباحـث در جهـت رونـق کریـدور شـمال-جنوب دیپلماسـی اقتصـادی اسـت که خوشـبختانه به صورت جـدی و هدفمند از سـوی دولـت سـیزدهم نیـز دنبـال می‌شـود کـه بـر ایـن اسـاس، گـروه کشـتیرانی جمهـوی اسلامی ایران نیز سـعی کـرده بـا رویکردی دیپلماتیـک در حـوزه اقتصـادی، ارگان‌هـای ذی‌ربط ماننـد وزارت نفت، سـازمان توسـعه تجـارت، سـازمان بنـادر و دریانـوردی، کشتی‌سـازان داخلی و سـایر حوزه‌هـــای ذی‌ربط را در زمینه توسـعه کریدور همراهی نماید. بـا این‌حـال سـه مانـع بـزرگ پیـش روی کریدور شـمال- جنوب اسـت کـه هـر سـه در حـوزه حمل‌ونقـل ریلـی قـرار دارنـد و شـامل «راه آهـن زاهـدان- چابهـــار»، « خـط آهـن رشـت- آسـتارا » و « خـط آهـن رشـت- انزلـی» هسـتند؛ هرچنـد تجـار راه خـود را پیــــدا می‌کننـد و بـرای اینکـه بتوانیـم محمـولات و محصـولات آنهـا را با قیمـت، زمان و هزینه کمتر به مقصد مدنظرشـان برسـانیم، نیازمند زیرسـاخت مناسـب هسـتیم؛ بنابرایـن اگـر خـط راه آهـن تکمیل نشـود تمامـی ظرفیت‌ها و پتانسـیل‌هایی کـه وجـود دارد، نمی‌توانـد پاسـخگوی بخـش زیـادی از کریدور باشد. همچنیـن تأمیـن، سـاخت و تجهیـز نـاوگان مـورد نیـاز دریایـی کشـور در راسـتای توسـعه کریـدور شـمال-جنوب بسـیار ضـروری بـوده و این فرصتـی طلایـی اسـت کـه اسـتفاده بـه موقـع از آن، ضمـن بهره‌منـدی از مزایـای بـازار حمل‌ونقـل رو بـه رشـد منطقـه، می‌تواند رونق سـاخت کشـتی‌های مـدرن و نیـز کانتینرهـای اسـتاندارد را در داخـل کـه البته کشـور از پتانسـیل‌های زیادی در ایـن حوزه برخوردار اسـت را، به دنبال داشـته باشـد؛ لذا حمایت مالی و اختصاص تسـهیلات از سـوی دولت در ایـن خصـوص بسـیار راهگشـا خواهد بـود و ایـن رویکـرد می‌تواند ضمن ایجاد اشـتغال پایدار، اسـتمرار نهادینه‌سـازی دانش و تکنولوژی سـاخت کشـتی‌های مـدرن در کشـور را تضمیـن کند.


ایـران بـه طـور خـدادادی در موقعیـت جغرافیایـی ویـژه‍ای قـرار گرفته کـه فرصـت و زمینـه ترانزیت کالا برای آن از گذشـته فراهم بوده اسـت. چهـارده کشـور در همسـایگی و اطراف شـرایط را به گونـه‌ای رقم زده‌اند کـه جمهـوری اسلامی ایـران در جنـوب بـه دریاهـای آزاد از جملـه مسـتقیماً بـه اقیانـوس هند راه داشـته و در شـمال نیز ضمـن دارا بودن امـکان حمل‌ونقـل دریایـی بـا برخـی همسـایگان، در دریـای خـزر نیـز بـه کشـورهای محصـور در خشـکی آن منطقـه دسترسـی داشـته باشـد و موقعیتـی بی‌نظیـر بـرای کشـور در حـوزه ترانزیت کالا رقم زده شـود. بـه عبـارت بهتـر؛ حمـل کالا از طریـق کریـدور شـمال-جنوب از بنـادر جنوبـی ایـران بـا عبـور زمینـی و انتقـال آن بـه دریـای خـزر، روسـیه و سـایر کشـورهای اطراف خزر و در گام بعدی به اروپای شـمالی و شـرقی، زمـان فعلـی حمـل کالا را از بنادر شـرقی آسـیا تـا اروپا و نیـز هزینه آن را بـه بیـش از نصـف کاهـش می‌دهد. در همیـن راسـتا گـروه کشـتیرانی جمهـوری اسلامی ایـران بـا درک صحیـح از این موقعیت بی‌نظیر برای فعال شـدن کریدور شـمال–جنوب اقداماتـی را صـورت داده اسـت؛ چـرا کـه بـرای فعـال شـدن کریـدور، پیـش نیازهایـی بایـد فراهم شـود تـا زنجیـره حمل‌ونقلی مورد نیـاز نیز شکل گیرد. مطابـق سـند راهبـردی گـروه کشـتیرانی جمهـوری اسلامی ایـران، ایجـاد ظرفیت‌هـای لازم و اسـتفاده حداکثـری از ظرفیت‌هـای نـاوگان موجود و توسـعه آن در دسـتور کار قرار دارد و به موازات، توسـعه سـایر زیرسـاخت‌ها نظیـر ایجـاد شـبکه سراسـری حمـل یکسـره و نیـز تأمین کانتینرهـای مـورد نیـاز، بـه طور گسـترده طبق سـند یاد شـده در حال پیگیـری اسـت کـه بخـش قابل‌توجهـی از آن نیـز محقق شـده اسـت. در ایـن میـان تاکنون بیش از ۱۵۰۰ TEU کانتینر با اسـتفاده از امکانات گـروه کشـتیرانی در بنـادر جنـوب کشـور بـه بنـادر دریـای خـزر انتقال یافتـه و انتقـال 1000 TEU دیگـر بـه طـور مسـتمر و روزانـــه در حال انجـام اسـت کـه البته این روند متناسـب بـا نیاز ادامه خواهــد یافت و با ایـن اقـدام، ضمـن تقویـت تـوان ترانزیتی در بنادر شـمال تلاشـی موفق بـرای تغییـر فرهنـگ حمل‌ونقـل دریایـی در ایـن بنـادر بـه حمل‌ونقـل کانتینـری نیـز در حـال انجـام اسـت و هم‌اکنون بـه منظور فعال‌سـازی کریـدور شـمال-جنوب اعم از ظرفیت ناوگان اقیانوسـی حمـل کانتینر و کانتینرهـای مـورد نیاز، ظرفیت‌های لازم ایجاد شـده اسـت. از سـوی دیگـر از جمله برنامه‌هـای بلندمدت گروه کشـتیرانی جمهوری اسلامی ایـران، توسـعه بنـدر چابهـار و پررنگ سـاختن نقش ایـن بندر در آینـده کریـدور شـمال-جنوب اسـت. بنـدر چابهـار نقـش مهمـی در کریـدور ایفـا خواهـد کرد هر چنـد این کریدور محـدود به بنـادر چابهار و بندرعبـاس نخواهـد بـود؛ بلکـه بنـدر جاسـک و حتی بنادر خوزسـتان نیـز بـه نحـوی در آن نقش مؤثـر خواهند داشـت؛ اما نقش بنـدر چابهار در آینـده کریـدور شـمال-جنوب آینـده بـا توجـه بـه ظــــرفیت‌های جغرافیایـی کم‌نظیـر، بسـیار مهـم ارزیابـی می‌شـود و این بنـدر، به طور قطـع در میـان بنـادر ایرانـی آینـده‌ای بی‌نظیر و شـکوفا خواهد داشـت بـر ایـن اسـاس گـروه کشـتیرانی بـه گونـه‌ای برنامه‌ریـزی کـرده که هر دو هفتـه یـک بـار یکـی از کشـتی‌های کانتینـری متعلـق بـه گـروه در مسـیر بنـدر چابهـار تـردد داشـته باشـد و بـه آرامـی و تـا زمـان فراهـم شـدن دیگـر نیازهـای سـخت‌افزاری و نرم‌افـزاری در ایـن بنـدر، برخـی از ظرفیت‌هـــای حمل‌ونقلـی آن فعـال شـود؛ هـر چنـد بـــرنامه گروه کشـتیرانی بـرای توسـعه و رونق بنـدر چابهار با رویکردی تـازه، به زودی در ایـن بنـدر بـه اجـرا در خواهـد آمد. مـروری بـر آمارهـا نشـــان می‌دهـد در طـول پنـج ماهـه ابتدای سـال جـاری، دوازده فرونـد کشـتی کانتینـری در بنـدر چابهـار تـردد داشـته اسـت کـه بـا سیاسـت‌های اتخـاذ شـده هم‌خوانـی دارد. همچنیـن برای رفـاه مشـتریانی کـه قـرار اسـت از این مسـیر اسـتفاده نماینـد، تعدادی کانتینـر در بندر مسـتقر شـده تا بـه این ترتیـب، مشـتریان بتوانند خود را بـا برنامه‌هـای گـروه کشـتیرانی در ایـن مسـیر هماهنـگ نمایند. بـه صـورت هم‌زمـــان، رایزنی‌هـای بسـیار گسـترده‌ای در حـوزه پاکسـتان، افغانسـتان، هنـد و همچنیـن کشـورهای حـوزه دریـای خـزر در خصـوص جـذب بـار ترانزیتـی صـورت گرفتـه و در ابتـکاری دیگر گروه کشـتیرانی جمهوری اسلامی ایـران، مدیریتی مجزا برای پیشـبُرد پـروژه کریـدور شـمال- جنـوب تعییـن گردیـده تـا تمامی شـرکت‌های مرتبـط بـا ایـن کریـدور در داخل گـروه را بـا یکدیگـر هماهنـگ نماید.
در کنـار مدیریـت پـروژه کریـدور، بـرای توسـعه بنـدر چابهار نیـز مدیر ویـژه‌ای در حـال فعالیت اسـت کـه هماهنگ‌کننده تمام امـور مربوط به اجـرای طرح‌هـای توسـعه در ایـن بندر از جملـه اداره نقش بنـدر چابهار در کریدور شـمال-جنوب اسـت.
همانطـور کـه مشـخص اسـت کریـدور شـمال-جنوب از سـه بخـش نـاوگان، زیرسـاخت‌ها و تجهیزات و بخش شـبکه‌های ارتباطات تشـکیل شـده و بـه همیـن منظـور، گروه کشـتیرانی دفاتـر نمایندگی خـود را در پنـج کشـور حـوزه خـزر مسـتقر کرده اسـت؛ به نحـوی که شـرکت‌های جنـوب خـط ایـران و کشـتیرانی هوپـاد دریـا کـه در بخش‌هـای بندری و نمایندگـی ارائـه خدمـات می‌کننـد، در بنادر شـمال کشـور نیـز، دفاتر خـود را راه‌انـدازی کرده‌انـد. توسـعه همـکاری با بندر آسـتاراخان روسـیه یکـی از حلقه‌هـای کریدور شـمال- جنـوب اسـت کـه در حـال انجـام اسـت در کنـار آن گـروه کشـتیرانی جمهـوری اسلامی ایـران راهبـری بنـدر سـالیانکای روسـیه را در حاشـیه دریـای خـزر در اختیـار دارد کـه توسـعه این بنـدر نیز، در راسـتای افزایـش ظرفیـت کریـدور شـمال-جنوب در دسـت اقـدام قرار دارد. از سـوی دیگـر در بخـش حمل‌ونقـل ترکیبـی نیـز، هم‌اکنـون 1200 دسـتگاه واگـن فعـال در اختیـار گـروه کشـتیرانی اسـت کـه در مسـیر کریـدور در حـال فعالیت هسـتند و به زودی 1000 دسـتگاه واگن دیگر بـه ایـن مجموعـه افزوده شـده کـه همگـی بـا همـکاری تولیدکنندگان داخلـی تولیـد و بـه نـاوگان ملحـق خواهند شـد. یکـی از مهم‌تریـن مباحـث در جهـت رونـق کریـدور شـمال-جنوب دیپلماسـی اقتصـادی اسـت که خوشـبختانه به صورت جـدی و هدفمند از سـوی دولـت سـیزدهم نیـز دنبـال می‌شـود کـه بـر ایـن اسـاس، گـروه کشـتیرانی جمهـوی اسلامی ایران نیز سـعی کـرده بـا رویکردی دیپلماتیـک در حـوزه اقتصـادی، ارگان‌هـای ذی‌ربط ماننـد وزارت نفت، سـازمان توسـعه تجـارت، سـازمان بنـادر و دریانـوردی، کشتی‌سـازان داخلی و سـایر حوزه‌هـــای ذی‌ربط را در زمینه توسـعه کریدور همراهی نماید. بـا این‌حـال سـه مانـع بـزرگ پیـش روی کریدور شـمال- جنوب اسـت کـه هـر سـه در حـوزه حمل‌ونقـل ریلـی قـرار دارنـد و شـامل «راه آهـن زاهـدان- چابهـــار»، « خـط آهـن رشـت- آسـتارا » و « خـط آهـن رشـت- انزلـی» هسـتند؛ هرچنـد تجـار راه خـود را پیــــدا می‌کننـد و بـرای اینکـه بتوانیـم محمـولات و محصـولات آنهـا را با قیمـت، زمان و هزینه کمتر به مقصد مدنظرشـان برسـانیم، نیازمند زیرسـاخت مناسـب هسـتیم؛ بنابرایـن اگـر خـط راه آهـن تکمیل نشـود تمامـی ظرفیت‌ها و پتانسـیل‌هایی کـه وجـود دارد، نمی‌توانـد پاسـخگوی بخـش زیـادی از کریدور باشد. همچنیـن تأمیـن، سـاخت و تجهیـز نـاوگان مـورد نیـاز دریایـی کشـور در راسـتای توسـعه کریـدور شـمال-جنوب بسـیار ضـروری بـوده و این فرصتـی طلایـی اسـت کـه اسـتفاده بـه موقـع از آن، ضمـن بهره‌منـدی از مزایـای بـازار حمل‌ونقـل رو بـه رشـد منطقـه، می‌تواند رونق سـاخت کشـتی‌های مـدرن و نیـز کانتینرهـای اسـتاندارد را در داخـل کـه البته کشـور از پتانسـیل‌های زیادی در ایـن حوزه برخوردار اسـت را، به دنبال داشـته باشـد؛ لذا حمایت مالی و اختصاص تسـهیلات از سـوی دولت در ایـن خصـوص بسـیار راهگشـا خواهد بـود و ایـن رویکـرد می‌تواند ضمن ایجاد اشـتغال پایدار، اسـتمرار نهادینه‌سـازی دانش و تکنولوژی سـاخت کشـتی‌های مـدرن در کشـور را تضمیـن کند.