عصر استفاده از نفت و گاز به سرآمده است

‌‌‌‌‌ [ فرزین سوادکوهی]‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ [ روزنامه‌نگار ]‌‌‌‌‌ ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌

این موضوع صد البته به دلیل وفور منابع انرژی فسیلی در ایران بوده و از آنجا که ذخایر عظیمی از نفت و گاز در کشور ما همواره در دسترس بوده است، انرژی‌های نو کمتر در راستای رفع نیازها مورد استفاده قرار گرفته است.

در حقیقت در تمام چند دهه گذشته، بخش عمده اذهان سیاست‌گذاران و متولیان تأمین انرژی در کشور ما با اتکا به مواد فسیلی سمت‌وسو گرفت و از منابع عظیم و خدادادی انرژی‌های پاک و نو غفلت شد.

شوربختانه متولیان تأمین انرژی در ایران بسیار دیر به یاد استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر افتادند، هرچند رویکرد اخیر نهادهای ذی‌ربط می‌تواند بسیار مطلوب و مبارک تلقی شود که دریافتند بیش از این تعلل کردن به زیان اقتصاد و سلامت کشور خواهد بود.

با این تفاسیر استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر به طور کامل کنار گذاشته نشد و البته با گذشت زمان و دردسرهایی که تولید نفت و گاز و پالایش آن برای استفاده ایجاد کرد، راه گریز برای مسئولان را باز گذاشت. در واقع این موانع موجب نشد که مدیران رده بالای کشور بر توانمندی انرژی‌های تجدیدپذیر چشم بربندند. به‌خصوص وقتی به دلیل مناقشات سیاسی بین دولت‌ها، رفتارها و تعاملات اقتصادی بین‌المللی نیز رنگ دیگری گرفت و خود را در قالب تنگناهای اقتصادی و تحریمی عیان کرد.

به‌هرحال به رغم اعمال تحریم‌ها از سوی قدرت‌های جهانی، توسعه صنایع نیروگاهی مدرن و به‌ویژه گسترش نیروگاه‌های تجدیدپذیر نیز تحت تأثیر تحریم‌ها قرار گرفت. اما تندبادهای تحریمی عاملی برای توقف در حوزه تجدیدپذیرها نشد. هر چند سرعت این توسعه را به شکل معنی‌داری کُند کرد.

با همین نگاه هم بود که از دهه 40 خورشیدی به این سو، سود بردن از انرژی‌های پاک و تجدیدپذیر در برخی از نقاط جغرافیایی کشور که استعداد چنین انتفاعی را داشتند مد‌نظر قرار گرفت و در چند جای سرزمینمان نیروگاه‌های برق تجدید‌پذیر هر چند با سرعتی بسیار کم احداث شد.

بر اساس آخرین داده‌های اطلاعاتی هم اینک نزدیک به 900 مگاوات نیروگاه تجدیدپذیر ذیل روش‌هایی مانند تولید برق از باد، خورشید و زیست توده در کشور، تولید انرژی را در دستور کار خود قرار داده‌اند و این درحالی‌است که کل نیاز برقی کشور فعلاً تا محدوده 86 هزار مگاوات محاسبه شده است. بر پایه همین اطلاعات گفته می‌شود که درحال‌حاضر دولت مکلف شده است تا تأمین برق مورد نیاز کشور از محل انرژی‌های تجدیدپذیر را تا میزان 10 هزار مگاوات بالا ببرد و بالطبع برای رسیدن به چنین هدفی باید چهار سال انتظار کشید.

از 900 مگاوات برق تجدیدپذیر که در کشور نصب شده است نزدیک به 310 مگاوات مختص به نیروگاه‌های بادی،390 مگاوات برای نیروگاه‌های خورشیدی و الباقی مربوط به برخی واحدهای تولیدی کوچک‌تر برق آبی‌ها و نیروگاه‌های زیست توده و انبساطی است. این میزان استفاده از نیروگاه‌های برق تجدید‌پذیر در کشور ما در حالی رقم خورده است که گفته می‌شود در کل دنیا ظرفیت نیروگاه‌هایی از این دست 30 درصد نیازهای برقی را تأمین می‌کند و در برخی کشورها این میزان تا سقف 80 درصد هم پیش رفته است. براساس این محاسبات سهم ایران در خصوص استفاده از انرژی‌های تجدید‌پذیر فقط یک درصد است که طبعاً عددی بسیار پایین و ناچیز تلقی می‌شود.

گفته می‌شود بر اساس پژوهش‌های به‌عمل آمده در ایران، امکان تأمین ۱۴۰ هزار مگاوات برق از تجدیدپذیرها وجود دارد که از این میزان ۱۰۰ هزار مگاوات مربوط به نیروگاه‌های خورشیدی و ۴۰ هزار مگاوات مربوط به نیروگاه‌های بادی خواهد بود.

سهم تجدیدپذیرها از 86 هزار مگاوات برق تولیدی، هنوز به عدد 1000 مگاوات هم نرسیده است. این موضوع زمانی مخاطره‌آمیزتر می‌شود که در می‌یابیم حالا دیگر تهیه و تولید تجهیزات چنین نیروگاه‌هایی مانند سنوات گذشته بسیار پُر هزینه نخواهد بود و هم‌اکنون در داخل خود کشور نیز چنین تجهیزاتی در حال ساخت است.

شاید بر اساس همین توانایی‌ها هم هست که وزارت نیرو قصد دارد تا چهار سال آینده سقف تولید برق از محل انرژی‌های تجدیدپذیر را تا 10 هزار مگاوات بالاتر ببرد. اما موانع فراوانی در مقابل این رویکرد داریم. چنانچه این موانع از پیش‌رو برداشته شود قبل از هر چیز از شر آلایندگی‌های ناشی از سوزاندن مواد فسیلی در امان خواهیم ماند. همچنین صرفه‌جویی عظیمی در هزینه‌های ناشی از استفاده از منابع نفت و گاز صورت خواهد گرفت که این دیدگاه، اقتصاد آسیب‌پذیر فعلی ما را قوتی تازه خواهد بخشید. از سوی دیگر این بینش اگر در کشور جا بیفتد موجب خواهد شد ایران به سهولت، تعهدات جهانی خود مبنی بر برطرف کردن عوامل آلاینده هوا و گرم شدن کره‌زمین را انجام دهد. بر اساس این تعهدات از سال 2015 به این سو196 کشور ضمانت داده‌اند که هر کدام به اندازه سهم خود، این آلودگی‌ها را تا سال ۲۰۳۰ کاهش دهند. ایران نیز جزء این کشورهای متعهد است و باید ۱۲ درصد به صورت مشروط و چهار درصد غیرمشروط، سهم خود را در این پروژه به ثمر برساند.

کنوانسیون آب و هوایی سازمان ملل متحد که به اختصار UNFCCC نامیده می‌شود بیانگر این نکته است که در ایران به ازای هر یک هزار مگاوات نیروگاه بادی یا خورشیدی چیزی در حدود 90 میلیون لیتر گازوئیل کمتر مصرف می‌شود و یا از تولید 250 هزار تُن دی‌اکسیدکربن و همچنین مصرف 250 هزار مترمکعب آب جلوگیری به عمل می‌آید. پس از همین رهگذر می‌توان دریافت که توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر تا چه میزان می‌تواند کمک حال اقتصاد و سلامت در کشور ما باشد.

انرژی‌های تجدیدپذیر در حوزه اشتغال نیز می‌توانند بسیاری از گره‌های فروبسته را باز کنند. به رغم سهم پایین کشور ما در تولید برق تجدیدپذیر، در این بخش نزدیک به 45 هزار شغل ایجاد شده است.

نکته قابل تأمل اینجاست که ایران به لحاظ ظرفیت‌های قانونی منعی برای گسترش و توسعه در این زمینه ندارد و از این لحاظ همه امکانات لازم برای سرمایه‌گذاری بخش‌خصوصی در توسعه و یا احداث نیروگاه‌های تجدیدپذیر وجود دارد. گفته می‌شود هم‌اکنون برای سرمایه‌گذاری در این حوزه مشوق‌هایی مانند سهم هشت درصدی از عوارض قبوض برق وجود دارد که می‌تواند هر سال 1500 میلیارد تومان بودجه برای توسعه تجدیدپذیرها ایجاد کند.