با گسترش شعاع واگیری کرونا، آموزش آنلاین نیز ابعاد جدیدی پیدا کرد و روز به روز به رشد و بالندگی خود افزود.
اعلام آمادگی معلمان و استادان در سراسر کشور جهت طی کردن دوره‌های آمادگی از یک‌سو و پاسخ مثبت شرکت‌های اینترنتی، دغدغه و نگرانی والدین را تا حدودی برطرف کرد. در این میان استفاده از برنامه‌های شاد، اسکای روم، وادانا، دان و ... توانست آموزش آنلاین در مدارس و دانشگاه‌های دولتی و خصوصی را همگانی کند.
شیوۀ تدریس آنلاین که قبلاً در برخی از مراکز آموزش دریایی در بوتۀ سنجش و آموزش قرار گرفته بود این‌بار با حدّت و شدت بیشتری در دستور کار سازمان بنادر و دریانوردی، ارگان‌های دریایی و مراکز آموزش دریایی قرار گرفت. در واقع این قبیل آموزش فراگیر شد و اکثر کارآموزان، دانشجویان و هنرجویان دریایی در سراسر کشور تحت پوشش قرار گرفتند. به گونه‌ای که درحالحاضر به اذعان استادان، معلمان و دست‌اندرکاران آموزش چه در وزارت آموزش و پرورش یا وزارت آموزش عالی و همچنین مراکز آموزش دریایی اگرچه کرونا آسیب‌ها و خسارات زیادی به کشورها وارد ساخت اما مزایایی هم داشت که آموزش آنلاین یکی از آنهاست.
کارشناسان عقیده دارند این شیوۀ آموزشی که در دوران کرونا پتانسیل و استعدادهای واقعی خود را نمایان ساخت، تعیین‌کنندۀ آیندۀ آموزش چه در ایران و چه در جهان است چرا که ممکن است در دوران پساکرونا جایگزین آموزش حضوری و سنتی شود چون آموزش تلفیقی (حضوری و آنلاین) بیش از پیش تعیین‌کننده خواهد بود.
به گفتۀ کارشناسان آموزشی، هم‌اکنون اکثریت قریب به اتفاق دانش‌آموزان، دانشجویان، هنرجویان هنرستانهای دریایی، هنرآموزان مراکز آموزش‌دریایی و نیروی انسانی دریایی ضمن دسترسی به اینترنت از سیستم آموزش آنلاین بهره می‌برند. اما اگر دانش‌آموزانی به تلفن همراه هوشمند یا اینترنت دسترسی نداشته باشند، بسته‌های آموزشی در اختیار آنان قرار می‌گیرد تا از قافلۀ آموزش عقب نمانند.
آموزش دریایی تعطیلی نمی‌شناسد
آموزش آنلاین پیش از آنکه وارد مدارس یا دانشگاه‌ها شود در مراکز آموزش دریایی به نحوی از انحاء مورد استفاده قرار می‌گرفت. اما هجوم بی‌وقفۀ ویروس کرونا باعث تقویت این شیوۀ تدریس در مراکز آموزش دریایی شد.
به گفتۀ کارشناسان و دست‌اندرکاران، آموزش آنلاین در دوران کرونا تنها راه ادامۀ تحصیل بود که باعث شد مراکز آموزشی تعطیل نشود. این مراکز نیز همانند سایر مراکز آموزشی توانستند تهدیدها را به فرصت تبدیل کرده و به نحو احسن از این روش بهره ببرند.
در این میان مؤسسۀ آموزشی کشتیرانی با بکارگیری سیستم Big Blue Butten آموزش بیش از 4000 فراگیر را بدون‌وقفه چه در کشتی و چه در خانه پیش برد. سیستم آموزش آنلاین در این مؤسسه با استفاده از اساتید مجرب به گونه‌ای است که دانشجویان گروه کشتیرانی برای گذراندن دوره‌های تکمیلی، تطبیقی و سایر دوره‌های مورد نیاز هیچ مشکلی ندارند، البته به شرطی که اینترنت با نوسان بیش از حد مواجه نشود. این مؤسسه از چنان پتانسیل و ظرفیتی در سنجش آموزش آنلاین برخوردار است که قادر است هم‌زمان برای 100 نفر فراگیر دورۀ آموزش آنلاین برگزار کند که قابلیت تصویر و صدا را داشته باشد. به جرئت می‌توان گفت اکثر ارگان‌های دریایی آموزش آنلاین را در صدر برنامه‌های خود قرار داده‌اند.
سازمان شیلات برای دوره‌های آموزشی در همۀ رشته‌ها به‌ویژه صیادان از شیوۀ آموزش تکمیلی (حضوری-مجازی) استفاده می‌کند.
انجمن کشتیرانی و خدمات وابسته نیز کلیۀ دوره‌های مربوط به آموزش اعضا و متقاضیان مباحث لجستیک بندری و دریایی را به صورت آنلاین برگزار می‌کند.
زیرساختهای آموزش آنلاین در شرکت ملی نفتکش نیز براساس سامانۀ آموزش (LMS) عملیاتی شده و کلیۀ ابزارهای مربوط به آن به صورت برون‌سپاری در حال انجام است.
بر این اساس تمهیدات سازمان بنادر و دریانوردی برای ادامۀ دوره‌های آموزش دریانوردی و تمدید گواهی‌نامه‌های شایستگی و همچنین مهارت دریانوردان از سوی مسئولان این سازمان اندیشیده شده است و همکاری سازمان بنادر و دریانوردی با مراکز دریایی نیز همچنان ادامه دارد.
بیش از 3000 دانشجوی دانشگاه دریانوردی و علوم دریایی چابهار در مقاطع مختلف از کارشناسی تا دکتری تحت پوشش آموزش آنلاین قرار دارند.
نکتۀ جالب توجه در زمینۀ آموزش در نیروی دریایی ارتش جمهوری‌اسلامی‌ایران این است که با رعایت کلیۀ پروتکل‌های بهداشتی به صورت حضوری برگزار می‌شود.
ناگفته نماند پایین بودن سرعت اینترنت یکی از مشکلاتی است که اکثر دست‌اندرکاران آموزش دریایی و سایر مراکز آموزشی به آن اشاره می‌کنند.
با این توصیف، دست‌اندرکاران آموزش دریایی اعتقاد دارند آموزش آنلاین بستر مناسبی را برای تداوم آموزش در مراکز آموزش دریایی فراهم کرد. محمدرضا طالع‌سلیمانی مدیرعامل مرکز آموزش کیش‌‌رو‌آبی در این ارتباط می‌گوید: قبلاً یک‌سری از شرکت‌هایی در بحث آموزش‌های مجازی وارد شده و بستری را مهیا کرده بودند که ما هم توانستیم با استفاده از آن، آموزش آنلاین را شروع کنیم. در این میان محتواهای آموزشی نمی‌توانست به طور کامل ساز و کار آموزش آنلاین را پوشش دهد. با توجه به اینکه در یک سال گذشته آموزش تئوری به صورت مجازی برگزار شده است به مرور محتواهای آموزشی نیز برای دوره‌های مجازی گردآوری شد و درحالحاضر نسبت به زمان شروع آن خیلی جلوتریم. با توجه به اینکه حرفۀ دریانوردی به گونه‌ای است که دریانورد دور از خانه به‌سر می‌برد به همین جهت آموزش مجازی این امکان را فراهم می‌کند که دریانوردان در حین خدمت از آموزش بی‌نصیب نمانند، یکی از ویژگی‌های بارز این آموزش‌ها این است که دریانورد می‌تواند تا مدت زمان طولانی دوره‌های آموزشی را ضبط کند و هر زمان که دسترسی به اینترنت داشته باشد آرشیو آموزش را دانلود و از آن استفاده کند. در مجموع آموزش مجازی را مثمر ثمرتر از آموزش حضوری می‌دانم، منتها به شرطی که بتوان کنترل‌هایی را روی آن اعمال کرد.
به گمان برخی از کارشناسان، آموزش آنلاین بر کمیت و کیفیت آموزش دریایی نقش منفی داشته است و آموزش به شکل مطلوب و دلخواه در شرایط کرونایی به نتیجۀ لازم نرسید.
عیسی حسین‌نژاد مدیرعامل مرکز آموزش دریایی کیش‌رواه آبی، ضمن رد این ادعا یادآور می‌شود: با استفاده از آموزش آنلاین، در مراکز آموزش دریانوردی شرایط خوبی حاکم شده و در این مرکز مشکل خاصی در زمینۀ برگزاری کلاسهای آموزش آنلاین نداریم.
شاید برخی تصور کنند که آموزش آنلاین بر کمیت دانشجویان و کیفیت آموزش تأثیر بگذارد که در حال‌حاضر چنین نیست و به جرئت می‌گویم که مدیران مراکز آموزشی، کارآموزان و اساتید همگی از بکارگیری سیستم آنلاین رضایت دارند چرا که دانشجو همواره بعد از برگزاری کلاس برای رفع اشکال با استاد در تماس است فقط مشکلی که در این ارتباط وجود دارد به سرعت اینترنت برمی‌گردد. غیر از این مورد حداقل این مرکز مشکلی در زمینۀ آموزش آنلاین ندارد.
آموزش تلفیقی در هنرستانهای دریایی
هنرستانهای دریایی نیز پابه‌پای سایر مراکز آموزش دریایی نسبت به ادامۀ روند آموزش درشرایط کرونایی کشور باتوجه به وضعیت زرد، آبی و یا قرمز سعی می‌کنند در حد توان، کلاس‌هایی را به صورت حضوری، آنلاین و یا تلفیقی برگزار کنند. این مرکز در صورت نیاز بسته‌های آموزشی را نیز بین فراگیران توزیع می‌کند.
عبدالحمید محبی مدیر هنرستان علوم و فنون دریابان غلامعلی بایندر، به نحوۀ فعالیت این مرکز اشاره می‌کند: مربیان دروس عمومی، شایستگی‌های غیرفنی و شایستگی‌های پایه را به صورت آنلاین و از طریق برنامۀ شاد آموزش می‌دهند. دروس شایستگی فنی که شامل همان دروس کارگاهی است به صورت حضوری در وضعیت آبی یا زرد براساس گروه‌هایی که مشخص شده است آموزش داده می‌شود. در این هنرستان 278 نفر در سه رشتۀ ناوبری، مکانیک موتورهای دریایی، الکترونیک و مخابرات دریایی آموزش می‌بینند.
ما با شرکت‌های اینترنتی کار نمی‌کنیم. خوشبختانه همۀ هنرجویان به تلفن همراه و اینترنت دسترسی دارند و مشکلی مشاهده نمی‌شود. اگر هنرجویی نتواند بستۀ اینترنت تهیه کند ما خودمان برایش تهیه می‌کنیم.
آزمون‌های دروس شایستگی فنی و کارگاهی، حضوری است و آزمون مابقی دروس به صورت غیرحضوری برگزار می‌شود.
بسته‌های آموزشی از طریق گروه‌های آموزشی علوم دریایی و توسط دبیرخانۀ علوم و فنون دریایی در بندرعباس تولید و در اختیار هنرجویان قرار می‌گیرد.
محمد برتینا مدیر هنرستان علوم و فنون دریایی شهدای ناجا معتقد است: در فرایند آموزش مجازی بیشترین آسیبی که وارد شد به هنرستان‌ها بود زیرا متأسفانه برخی از هنرستان‌ها نتوانستند دروس تخصصی را برگزار کنند. در پایۀ دبستان، با همکاری اولیاء مشکلات تا حدودی جبران شد ولی بزرگ‌ترین مشکل در وزارت آموزش و پرورش به خاطر هنرستان‌ها بود که وضعیت بحرانی ناشی از کرونا آنها را دچار اختلال کرده بود.
وی ادامه می‌دهد: در بحث آموزش آنلاین در دوران کرونا، ابتدا مشکلاتی داشتیم که مرحله به مرحله پشت سر گذاشتیم. هنرستانهای دریایی، مؤسسات خصوصی و غیرانتفاعی‌‌ای وجود دارند که زیر نظر سازمان بنادر و دریانوردی فعالیت می‌کنند. آموزش آنلاین جز در موارد دروس تخصصی و عملی پایه به خوبی پیش رفت. چرا که برای دروس تخصصی نیاز است فراگیر حضور فیزیکی داشته باشد زیرا در چنین مواقعی اگر فراگیر مشکلی داشت، نمی‌توانست از طریق آنلاین آن را به خوبی برطرف کند. همین امر باعث کاهش سطح آموزش برای دروس تخصصی شد و راندمان کار فراگیر همانند زمان‌هایی که می‌توانست به صورت حضوری فعالیت کند، دیده نمی‌شود. البته این مشکل برای همگان صدق نمی‌کند. برخی از فراگیران مطالعۀ بیشتری دارند و پیگیر هستند به همین ترتیب در بحث تئوریک وضعیت فرق چندانی نکرده است.
متأسفانه هر زمان که قصد داریم کلاس‌ها را به صورت حضوری برگزار کنیم، به دلیل شیوع ویروس کرونا وضعیت استان بندرعباس قرمز می‌شود. در بحث آموزش آنلاین مجبور شدیم از برنامه‌های مختلفی استفاده کنیم و خودمان را به یک پلت‌فرم خاص محدود نکردیم. از زمانی که آموزش‌ها به صورت مجازی شروع شده متأسفانه زیرساخت اینترنت جوابگو نبوده و با توجه به ترافیک و حجم بالا، گاهی اوقات سیستم‌ها و برنامه‌هایی که استفاده می‌کردیم دچار مشکل می‌شوند که عملاً انتقال داده، صوت و تصویر امکان‌پذیر نبود. بنابراین سعی کردیم از اپلیکیشن‌ها و برنامه‌های داخلی و خارجی و برنامه‌هایی که بیشتر در حوزۀ دانشگاهی و مدارس استفاده می‌شد بهره ببریم. در مواقعی هم برای ارسال فایل‌ها و مطالب درسی از واتسآپ استفاده می‌کردیم. از برنامۀ شاد که مورد تأیید وزارت آموزش و پرورش بود، بهره بردیم. باتوجه به شرایط مختلف ما نیز یکی از برنامه‌ها را جایگزین می‌کردیم که فرایند آموزش دچار اختلال و قطعی نشود.
در راستای آموزش‌های عملی برنامه‌ریزی‌هایی را انجام دادیم ولی با توجه به وضعیت رنگ‌بندی مناطق، این برنامه‌ریزی‌ها نیز دست‌خوش تغییراتی شد. برخی از دروس، عملیات میدانی هستند و فراگیر حتماً باید از نوع کشتی و شناور‌ها بازدید کند. در نتیجه برخی از روزها که جنبۀ ایمنی در دریا و یا بحث حریق و استفاده از انواع استخرها را داشت، ما توانستیم بخشی را به انجام برسانیم ولی در بخش دیگر با توجه به محدودیت‌های دوران کرونا موفق نبودیم، حتی در بخش دروس کارگاهی، مقدماتی را فراهم کردیم تا فراگیر استفاده کند ولی در مجموع به دلیل محدودیت‌ها و حضوری که باید در فضای بسته انجام می‌شد متأسفانه اتفاق نیفتاد.
امیدواریم سال آینده بخش‌هایی را که امکان آموزش آن به دلیل محدودیت‌ها دچار اختلال شده بود و هنرجو باید در بحث عملی آن ورود می‌کرد بتوانیم مکمل آن را برنامه‌ریزی کنیم تا نواقص آن برطرف شود. به امید اینکه سال آینده این ویروس منحوس از کل دنیا و کشور عزیزمان از بین برود و ما بتوانیم کمبودهایی را که ناخواسته با آن درگیر شدیم جبران کنیم.
بزرگ‌ترین مشکل در وزارت آموزش و پرورش به خاطر هنرستان‌هاست. در فرایند مجازی بیشترین آسیب را هنرستان‌ها دیدند چرا که متأسفانه برخی از هنرستان‌ها نتوانستند دروس تخصصی را برگزار کنند و فراگیران سال آخر هم بیشترین آسیب را از شرایط دیدند چرا که سال آینده دیگر در هنرستان‌ها نیستند و شاید برایشان قابل جبران نباشد ولی در پایۀ دبستان، با همکاری اولیاء مشکلات تا حدودی جبران شد.
مشکلات
حال هنرستان‌ها و یا مراکز آموزش دریایی با چه مشکلاتی در این شرایط مواجه هستند؟ اکثر مدیران و دست‌اندرکاران مراکز آموزشی از پایین بودن سرعت اینترنت می‌گویند.
محمد برتینا مدیر هنرستان علوم و فنون دریایی شهدای نداجا علاوه بر سرعت اینترنت به موارد دیگری نیز اشاره می‌کند.
متأسفانه در سطح کشور کارگاه‌ها از استانداردهای لازم در بخش کمی و کیفی برخوردار نیستند. ما در بحث آموزش دریایی نیز استاندارهایی را که سازمان IMO و کنوانسیون STCW مطرح کرده است، نداشتیم. اگر تعداد تجهیزات را به همان میزان در مراکز آموزشی داشتیم شاید با رعایت پروتکل‌ها و برنامه‌ریزی‌ها با نفرات کمتر، مرحله‌به‌مرحله کار را راحت‌تر پیش می‌بردیم. بنابراین، بخشی به زیرساخت و بخشی به تجهیزات برمی‌گردد که به تعداد کافی نبود و این یکی از مشکلات اساسی محسوب می‌شد.
اگر از همان پایه به این استانداردها توجه می‌شد، بخشی از مشکلات کاهش می‌یافت. باید از قبل فایل‌ها و کلیپ‌های آموزشی بهتری تهیه می‌شد یعنی متناسب با درس‌ها ما به فیلم‌های آموزشی هم روی می‌آوردیم. ناگفته نماند در بحث آموزش دریایی فایل‌ها و کلیپ‌هایی را با همکاری سازمان بنادر و دریانوردی، مؤسسات دریایی و اساتید دریایی در قالب آموزش تهیه و به گروه‌های درسی ارسال کردیم تا هنرجویان بهره ببرند. در واقع بخشی از ضعف‌های نبود کلاسهای حضوری را توانستیم از این طریق جبران کنیم ولی برای برخی از درس‌ها مانند جوشکاری و ... که باید هنرجویان دست به آچار می‌شدند ولی برای حضور آنان مشکلاتی داشتیم که با بزرگ شدن فضا برای فراگیران می‌توان تا حدودی آن را جبران کرد. در سال‌های گذشته رشد جمعیت با تعداد مراکز آموزشی مطابق نبوده و فضاها نیز کوچک بوده است که متأسفانه در برخی از مدارس، ظرفیت کلاس‌ها به بیش از 40 نفر رسیده و بهتر این بود که ظرفیت هنرستان‌ها بین 20 تا 25 نفر مطابق با فضا و تجهیزات برنامه‌ریزی و تعریف می‌شد ولی با توجه به کاهش ساخت‌وساز مراکز آموزشی و همین‌طور افزایش تراکم دانش‌آموزی، این فضاها کاهش پیدا کرده و تعداد دانش‌آموزان بیشتر شده است. این امر امکان کلاسهای عملی حتی با رعایت پروتکل‌ها را به صفر می‌رساند.
وی می‌افزاید: امیدواریم در بحث زیرساخت‌ها، برنامه‌ریزی‌ها انجام شود. در حال‌حاضر کسانی که در خصوص فیلم‌های آموزشی و کتاب فعالیت می‌کنند فیلم‌ها و برنامه‌ریزی‌هایی را انجام داده‌اند ولی متأسفانه این برنامه‌ریزی‌ها در اختیار متولیان امر قرار نگرفته است. اگر مطابق با هر کتاب درسی که نوشته می‌شود، سرفصل‌ها و فیلم‌های آموزشی آن ارسال شود و در اختیار فراگیران قرار گیرد فرایند آموزشی بهبود می‌یابد. اگر فراگیران بعد از دیدن آن فیلم‌ها سؤالی برایشان پیش می‌آمد، می‌توانستند با اساتید تماس بگیرند و مشکل را برطرف کنند چون در تمام فرایند آموزش، اساتید در محل آموزش حضور داشتند و اگر دانش‌آموزی به صورت انفرادی و یا تعدادی کم، سر فصلی را متوجه نمی‌شدند می‌توانستند عملاً حتی اگر کار کارگاهی هم بود، این رفع اشکال را انجام بدهند و مسئله‌ای پیش نیاید.
محمدرضا طالع‌سلیمانی مدیرعامل کیش‌‌رو‌آبی از مشکلات آموزش آنلاین می‌گوید: فعلاً آموزشگاه‌ها، بخش تصویری را اجرا نمی‌کنند زیرا یکی از بزرگ‌ترین چالش‌ها بحث زیرساختهای اینترنتی است که هم اکنون اینترنت خیلی ضعیف است و ما در شهرهای بزرگ مشکل داریم چه برسد به شهرهای کوچک و دور افتاده. مثلاً دانشجویی داریم که ساکن چابهار است وی می‌گفت اینترنت یک ماه قطع است که از او خواستیم به استان مجاور سفر کند تا بتواند از اینترنت استفاده کند چرا که به هر ترتیب باید کلاس را دنبال کند. در شرایط فعلی فقط استاد در نمایشگر دیده می‌شود و می‌تواند تصویر و مطالبی را که ارائه می‌دهد، نشان دهد اما دانشجویان را نمی‌تواند ببیند زیرا آموزش دوطرفه نیست. چنانچه این کار انجام شود آموزش کامل‌تر می‌شود. اعتقاد دارم آموزش‌های مجازی از آموزش‌های حضوری یک سر و گردن بالاتر است زیرا از امکانات زیادی برخوردار است. البته در شرایطی که امکان تدریس تصویری دو طرفه وجود ندارد به معنی آن نیست که دانشجو نمی‌تواند از استاد سؤال کند. دانشجو می‌تواند در مواردی از استاد برای طرح سؤال امکان دسترسی بگیرد و استاد پاسخ لازم را می‌دهد.
وی افزود: برگزاری کلاسهای آنلاین برای شرکت‌های اینترنتی منبع درآمد است منتها چالش سرعت اینترنت بحث‌برانگیز است که باید این نقیصه برطرف شود.
اینکه شاید سؤال شود آیا آموزش آنلاین روی کمیت دانشجویان دریانوردی تأثیرگذار است؟ که در جواب باید بگوییم تغییری در بحث درخواست متقاضیان نداشتیم فقط چالشی که وجود دارد این است که ستاد مقابله با کرونا گاهی اوقات شیوه‌نامه‌هایی به مراکز آموزشی اعلام کرده و اجرای دوره‌ها را متوقف می‌کند. این کار باعث می‌شود دانشجویان از دوره‌ها عقب بمانند. در چنین شرایطی سازمان بنادر و دریانوردی تدابیر لازم را به کار بسته و در برگزاری کلاسهای آموزشی نهایت همکاری را به عمل آورده است تا دریانوردانی که نیاز به اخذ گواهی‌نامه دارند، مشکلاتشان برطرف شود.
دیدگاه مسئولان سازمان بنادر و دریانوردی
همانگونه که قبلاً اشاره شد، همکاری مسئولان سازمان بنادر و دریانوردی در زمینۀ آموزش آنلاین با مراکز آموزش دریایی به اذعان مدیران این مرکز در سطح خوبی ارزیابی می‌شود. چراکه مسئولان ذی‌ربط این سازمان ضمن آگاهی از مشکلات سعی کردند درصدد رفع آنها برآیند.
حسین یونسی معاون اداره‌کل امور دریانوردان و سازمان‌های تخصصی بین‌المللی سازمان بنادر و دریانوردی به تشریح فعالیت‌های این اداره کل در دوران کرونا برای تداوم آموزش آنلاین پرداخت: آموزش آنلاین جامعۀ دریایی در دوران بیماری کرونا تجربۀ جدیدی برای همه بود. بخش دریا نیز هم‌زمان با سایر دانشگاه‌ها، رشته‌های دریانوردی را به‌صورت آنلاین برگزار کرد. رشتۀ دریانوردی دارای دروس خاصی است زیرا دوره‌های دریانوردی از بخش‌های تئوری، عملی و کارگاهی یا همان شبیه‌سازها و کارورزی تشکیل شده است. سعی کردیم از همان پلت‌فرم‌هایی که دانشگاه‌ها استفاده می‌کنند برای برگزاری کلاسهای آنلاین بهره بگیریم که استانداردترین آن همان Adobe Conect بود. خوشبختانه در بخش تئوری مشکلی نداشتیم چراکه استاد می‌توانست از هر مکانی به سیستم متصل شود و کلاسهای 20 تا 30 نفره را مدیریت کند. اما برای برگزاری دوره‌های عملی با مشکل مواجه بودیم و هستیم زیرا ما باید پروتکل‌ها را رعایت کنیم. کلاسهای عملی کلاس‌هایی هستند که دانشجو حتماً باید در محل حضور پیدا کند و غیرحضوری اصلاً امکان‌پذیر نیست. باید پروتکل هر استان را رعایت می‌کردیم که سختی‌های خاص خود را دارد و متأسفانه تاکنون موفق به برگزاری کلاسهای عملی و کارگاهی نشده‌ایم.
وی می‌افزاید: بزرگ‌ترین حُسن کلاسهای آنلاین این است که می‌توانیم از پتانسیل اساتید استفاده کنیم. در رشته‌های دریایی واقعاً مشکل کمبود استاد محسوس است، در این ارتباط اکثر دریانوردانی که با تجربه هستند و می‌توان از آنها استفاده کرد ممکن است در دریا باشند، به همین جهت دسترسی به آنها چندان آسان نیست خصوصاً در برخی از استان‌ها به شدت با این مشکل مواجه بودیم. اما در حال‌حاضر با شیوۀ آموزش آنلاین، اساتید می‌توانند از هر جای ایران خدمات آموزشی ارائه دهند به این ترتیب تا حدودی مشکل کمبود استاد در استان‌های دیگر حل شده است. از معایب کلاسهای آنلاین می‌توان به دوره‌های عملی اشاره کرد که باید دانشجویان در کلاس حضور داشته باشند. همانگونه که گفته شد رشتۀ دریانوردی دارای دروس خاصی است و دوره‌های کارگاهی و شبیه‌سازی دارد که حضور نداشتن دانشجو در کلاس باعث می‌شود دچار مشکل شویم. وی ادامه می‌دهد: مثلاً کارآموزی یک دورۀ کوتاه‌مدت 30 ساعتی را دانشجو به شیوۀ آنلاین گذرانده است اما پنج ساعت آن عملی است حالا دانشجو معطل آن پنج ساعت است تا بتواند در آزمون‌های بعدی شرکت کند و در نهایت کارت مهارت یا شایستگی خود را تمدید کند. حالا اگر شرایط استان‌ها یا حتی تهران قرمز باشد اجازۀ برگزاری دوره‌های عملی را نداریم. البته با اتخاذ تمهیداتی برخی از دوره‌ها را به سرانجام رساندیم. برای مثال در اتاق شبیه‌سازی تعداد افراد را از 6 نفر به دو نفر کاهش داده‌ایم یا در کارگاه‌هایی که 20 نفر می‌توانستند حضور داشته باشند آنها را به هشت نفر رسانده‌ایم و یا در برخی موارد حتی از طریق نمایش فیلم و ویدئو سعی کردیم تا حدودی مشکلات را حل کنیم.
در صورت ادامۀ شرایط کرونایی کلاسهای عملی را با رعایت فاصلۀ اجتماعی برگزار می‌کنیم تا دریانوردان پشت خط نمانند چرا که قطعاً با کمبود نیرویی‌انسانی ایرانی مواجه خواهیم شد و مالکان ناگزیر به استفاده از دریانوردان خارجی می‌شوند که آن هم باعث خروج ارز از کشور می‌شود.
آموزش آنلاین یک اتفاق خوب در دانشگاه
آنچه از فحوای کلام مدیران، کارشناسان و استادان پیرامون آموزش آنلاین برمی‌آید، پایین بودن سرعت اینترنت و همچنین فقدان امکانات برای برگزاری دوره‌های رو در رو یا به اصطلاح Face To Face می‌باشد که درحالحاضر در بسیاری از کشورها و برخی از دانشگاه‌ها و مدارس غیرانتفاعی کشورمان در جریان است. در کنار مشکلات و نارسایی‌هایی که در زمینۀ آموزش آنلاین وجود دارد اما کارشناسان از وجود امکاناتی پیرامون آموزش آنلاین در کشور ابراز رضایت می‌کنند.
دکتر علی باری‌پور استاد دانشگاه تهران که سالهاست در دانشگاه‌ها به تدریس اشتغال دارد آموزش آنلاین را یک موهبت می‌داند که به داد سیستم آموزشی در کل کشور و در همۀ مقاطع رسیده است.
وی می‌گوید: ممکن است برخی از کارشناسان ایراداتی به نحوۀ تدریس آنلاین بگیرند که شاید هم، چنین ایراداتی منطقی باشد اما این عده کشور ما را در این زمینه با کشورهای توسعه یافته مقایسه می‌کنند که سالهاست آموزش آنلاین با آخرین امکانات در خدمت مقاطع مختلف آموزشی است. اما فراموش نکنیم که ورود ایران به بحث آموزش آنلاین با هجوم کرونا شروع شد. حال من از منتقدین می‌پرسم اگر سیستم آموزشی با امکانات محدودی که دارد مسیر آموزش آنلاین را انتخاب نمی‌کرد، تکلیف چه بود؟
دکتر باری‌پور در ادامه می‌افزاید: آنچه درحالحاضر در مدارس و دانشگاه‌ها شاهدیم تحول و دگرگونی عظیمی است که روزبه‌روز در بخش آموزش آنلاین مشاهده می‌شود.
خوشبختانه مدیران، استادان، معلمان وکارشناسان با ایده‌های جدید سعی در برطرف کردن مشکلات دارند.
مزایای آموزش آنلاین
آموزش آنلاین را می‌توان از بزرگ‌ترین مزایای کرونا قلمداد کرد که باعث شده وارد یک فضای جدیدی شویم که در گذشته امکان‌پذیر نبود. در واقع آموزش آنلاین، آیندۀ آموزش‌ها را رقم می‌زند که روزبه‌روز به سمت دیجیتالی شدن پیش می‌رود. بخش‌های مختلف در شرایط ویژه‌ای که پیش آمد سیستم‌ها را به سمت جلو حرکت دادند تا مراجعات به حداقل برسد.
دکتر رضا احتشام‌راثی استاد دانشگاه مزایای آموزش آنلاین را چنین برشمرد: در آموزش آنلاین، سیستم مجازی این امکان را به دانشجو می‌دهد که از زمان به درستی استفاده کند و بهرۀ لازم را ببرد و در هر نقطه‌ای از ایران که باشد نمی‌تواند بهانه‌ای برای حضور نداشتن در کلاس داشته باشد زیرا زمان ورود و خروج به کلاس در سیستم مجازی ثبت می‌شود. از سوی دیگر هر زمان که دانشجو اراده کند می‌تواند با اتصال به سیستم مجازی گزارش‌های کاری، آرشیو دروس و مسائل مطرح شده را مشاهده کند.
مزایای بعدی آموزش آنلاین، برگزاری دوره‌ها در تمامی ساعات روز است که دانشجو برای استفاده از آن می‌تواند ساعات مربوطه را انتخاب کند.
از آنجایی که استاد دانشجو را نمی‌بیند استرس دانشجو به مراتب کمتر است و با آرامش خاصی می‌تواند به سؤالات پاسخ دهد. در چنین شرایطی محدودیت برای انتخاب استاد نداریم و نیازی نیست که استاد از یک مرکز خاصی انتخاب شده باشد بلکه به راحتی می‌توان با اساتید ارتباط برقرار کرد و ارتباط دو سویه را بین دانشجو و استاد فراهم کرد. به این ترتیب بُعد مسافت در این نوع آموزش از بین می‌رود.
وی می‌افزاید: در سیستم مجازی اگر بحث تعامل رو در رو یا Face to Face را کنار بگذاریم در هزینه‌ها صرفه‌جویی خواهد شد. می‌توان فضای تعامل دو سویه را در فضایی مثل واتسآپ یا تلگرام به وجود آورد. اتفاقی که در دنیا می‌افتد فضای مجازی به سمت دیجیتالی شدن پیش می‌رود. در این شرایط شانسی برای برگزاری دوره‌های حضوری نخواهیم داشت. تا آن زمان می‌توان از روش تلفیقی حضوری و مجازی استفاده کرد که با این کار هم ارتباط دو سویه برقرار می‌شود و هم سؤالات احتمالی دانشجویان بدون پاسخ نمی‌ماند.
علی خانی‌نژاد کارشناس‌ارشد تولید محتوای آموزش آنلاین که در زمینۀ تولید وسایل کمک‌آموزشی فعالیت دارد دیدگاه خود را در زمینۀ مزایای آموزش آنلاین چنین بیان می‌کند: زمانی‌که همه‌گیری ویروس کرونا به تعطیلی یا نیمه‌تعطیلی مدارس، آموزشگاه‌های زبان، آموزشگاه‌های فنی و حرفه‌ای منجر شد شیوۀ آموزش آنلاین مطرح شد که از قبل هم مورد استفاده قرار می‌گرفت. مثلاً در دانشگاه‌های پیام‌‌نور و سایر دانشگاه‌ها به‌صورت آنلاین تدریس می‌شد. آموزش آنلاین بعد از همه‌گیری کرونا رشد کرد و هم‌اکنون در شرایطی هستیم که خیلی از آموزشگاه‌ها به‌خصوص مدارس، آموزش آنلاین را ادامه می‌دهند. آموزش آنلاین یک‌سری ویژگی‌ها و امتیازاتی دارد از جمله
اینکه دانش‌آموزان بدون معطلی در ترافیک و بدون اتلاف وقت برای تردد از خانه تا مدرسه زمان را می‌خرند.
در آموزش آنلاین معمولاً درس‌ها در خیلی از سامانه‌ها ضبط می‌شود و دانش‌آموز یا دانشجو امکان آن را دارد بارها از این مطالب استفاده کند. در واقع مثل کلاس نیست که مثلاً استاد به نکته‌ای اشاره کند بعد فراموش شود. در آموزش آنلاین زمینۀ مراجعه به ستون ذخیره شده وجود دارد.
اشتراک‌گذاری فایل‌های رسانه‌ای در آموزش آنلاین امکان‌پذیر است که قبلاً این اتفاق نمی‌افتاد. هنوز خیلی از مدارس ما از روش‌های سنتی یعنی تخته سیاه و ... استفاده می‌کنند. اما خیلی از مدارس هم از امکانات و تجهیزات الکترونیکی در به نمایش گذاشتن فایل‌های رسانه‌ای مانند ویدئو، PowerPoint نقش دارند. درحالحاضر به لطف آموزش‌های آنلاین امکان به اشتراک گذاشتن فایل‌های رسانه‌ای وجود دارد که تأثیر آن در آموزش خیلی خوب ارزیابی می‌شود در حالی که در کلاسهای سنتی این اتفاق نمی‌افتاد.
از مزایای دیگر آموزش آنلاین می‌توان به این مسئله اشاره کرد که هم‌اکنون معلمان می‌توانند به سراسر کشور حتی کشورهای دیگر آموزش ارائه دهند و یا دانش‌آموزان می‌توانند از بهترین استادان در سراسر کشور استفاده کنند. در واقع آموزش آنلاین مشکل فاصله را از بین برده و همه را به هم نزدیک کرده و کیفیت آموزش هم به مراتب بهتر شده است.
رنسانس آموزشی
دکتر کیخسرو امینی استاد دانشگاه شهیدبهشتی نیز ضمن استقبال از گرایش دانشگاه‌ها به سمت آموزش آنلاین، آن را در شرایط فعلی مفید ارزیابی کرده و معتقد است در صورتی که نارسایی‌های موجود رفع شود می‌توان به آیندۀ این نوع آموزش امیدوار بود.
وی می‌گوید: بدون‌شک بحرانی را که کرونا در سراسر جهان به وجود آورد در طول تاریخ بی‌سابقه بود. هیچ کشوری نتوانست از این فاجعه جان سالم به‌در ببرد. در این میان، آموزش در بخش‌های مختلف به‌شدت تحت تأثیر امواج منفی کرونا قرار گرفت. در چنین شرایطی وضعیت کشورهای توسعه‌یافته مشخص بود. چرا که آموزش آنلاین در آنجا بلافاصله جایگزین آموزش حضوری شده و مشکلات آنها تا حدودی برطرف شده است.
وی در ادامه می‌افزاید: اما در کشورهای در حال توسعه که تجربۀ زیادی در زمینۀ آموزش مجازی نداشتند شرایط به‌شدت متفاوت بود. زیرا در بسیاری از این کشورها شاید بتوان گفت آموزش آنلاین از درجۀ اعتبار ساقط بود و محلی از اعراب نداشت. با این حال برخی از آنها توانستند با عزم راسخ با این همه‌گیری مقابله کنند و به آموزش آنلاین رنگ و بوی جدیدی بدهند.
این استاد دانشگاه در ادامه به وضعیت آموزش مجازی در کشورمان اشاره کرده و خاطرنشان می‌کند: ایران در زمینۀ آموزش آنلاین تجربیات ناقصی داشت و در برخی از دانشگاه‌ها به صورت جسته و گریخته از آموزش آنلاین سخن به میان می‌آمد اما متأسفانه جدی گرفته نمی‌شد. زیرا آموزش حضوری بدون‌وقفه ادامه داشت و دانشگاه و دانشجو نیازی در بکار گرفتن آن احساس نمی‌کردند.
اما ورود ویروس کرونا تلنگری را به همۀ بخش‌ها از جمله آموزش وارد ساخت. خوشبختانه بخش آموزش بلافاصله بدون تلف کردن وقت به خود آمد و کاری بی‌نظیر انجام داد، که درحالحاضر به جرئت می‌توان گفت بخش آموزش آنلاین کشور، در صورتی که مشکلات جانبی و حاشیه‌ای نداشته باشد قابل‌قیاس با اکثر کشورهای توسعه‌یافته است.
وی در پایان صحبت‌های خود تأکید می‌کند: دربارۀ مزایای بی‌شمار این نوع آموزش همین بس که با انتخاب این شیوۀ آموزش، دانشگاه‌ها و سایر مراکز آموزشی وارد مرحلۀ نوینی شدند که اگر اتفاقی به‌نام کرونا نبود، ایجاد به چنین دگرگونی‌ای در کوتاه‌مدت نه‌تنها ممکن نبود، بلکه سال‌ها به طول می‌انجامید.
اگر اغراق نباشد از نظر حرکت، تلاش و عزم کم‌سابقه‌ای را که از مراکز آموزشی برای تبدیل آموزش حضوری به آنلاین شاهد بودیم یک رنسانس آموزشی به‌شمار می‌رود.
شبکۀ "شاد" ناجی آموزش و پرورش
زمانی که دست‌اندرکاران آموزش ابتدایی و متوسطه از برپایی کلاس حضوری و بازگشایی مدارس ناامید شدند چارۀ کار را در گرایش به سمت آموزش آنلاین دیدند. به همین جهت طی برگزاری نشست‌های مختلف بالاخره "شبکۀ آنلاین دانش‌آموزی" به داد سیستم آموزش و پرورش رسید. به گونه‌ای که در حال‌حاضر اکثر دانش‌آموزان از طریق همین شبکه با مربیان و معلمان در ارتباط هستند. اگرچه به گفتۀ کارشناسان و دست‌اندرکاران، آموزش آنلاین در مقاطع مختلف تحصیلی خالی از اشکال نیست ولی با این حال این سیستم آموزشی به عنوان ناجی آموزش و پرورش در دوران کرونا نمرۀ قبولی را دریافت کرد.
از دیدگاه دکتر فریبرز ابراهیمی که در مقطع دبیرستان و دانشگاه تدریس آنلاین دارد، آموزش و پرورش توانست با دست خالی وارد عرصه‌ای شود که قبلاً نظیر آن را به شکل فعلی نداشت. البته مدارس غیرانتفاعی از سال‌ها قبل با برخورداری از امکانات مالی توانسته‌اند از سیستم آنلاین استفاده کنند.
وی یادآور شد: در حقیقت وزارت آموزش و پرورش با انتخاب آموزش آنلاین ریسکی را پذیرفت که معلوم نبود خروجی آن، چه خواهد شد. اما خوشبختانه همه مشاهده کردند که آموزش به‌صورت آنلاین برای دانش‌آموزان وارد مرحلۀ خو بی شد و به‌ثمر رسید. به همین جهت از نظر من و بسیاری از دبیران، اساتید و مدیران آموزشی، آموزش و پرورش با انتخاب روش آنلاین نمرۀ قابل‌قبول گرفت.
برای اطلاع از تعداد کاربران شبکۀ شاد، یکی از مدیران این وزارت‌خانه که حاضر به معرفی خود نشد اطلاعات آماری جالبی را در اختیار گزارشگر پیام‌دریا گذاشت: "شاد" یک برنامۀ ایرانی است که در کمتر از 40 روز توانست با جذب بیش از 9 میلیون کاربر نرخ رشد کم سابقه‌ای را در میان شبکه‌های اجتماعی پیام‌رسان دنیا تجربه کند. در حال‌حاضر برنامۀ شاد بیش از 20 میلیون نفر کاربر دارد و به طور میانگین 12میلیون نفر از ایرانیان هر هفته حداقل یک ساعت از برنامۀ شاد استفاده می‌کنند.
به طور میانگین 67 درصد دانش‌آموزان کل کشور یعنی 10میلیون و 300 هزار نفر از کل 14 میلیون و700 هزار دانش‌آموز در برنامۀ شاد حضور فعال دارند. هر روز به طور میانگین 650 هزار کلاس آنلاین برگزار می‌شود و 250 میلیون پیام توسط کاربران تبادل شده برنامۀ شاد توانسته است میزبان 6/2 میلیون دانش‌آموز به‌طور هم‌زمان باشد. یعنی هر روز دانش‌آموزان حداقل به مدت یک ساعت از این برنامه استفاده می‌کنند. تاکنون 85 درصد دانش‌آموزان کل کشور یعنی حدود 12 میلیون و700 هزار نفر در برنامۀ شاد احراز هویت شده‌اند.
وی یادآور شد: اما دو میلیون دانش‌آموز یا به دلیل نداشتن پوشش اینترنت در محل سکونت خود و یا دسترسی نداشتن به دستگاه هوشمند از برنامۀ شاد استفاده نمی‌کنند و یا از آموزش‌های حضوری استفاده می‌کنند. به عنوان مثال در شهرستان‌هایی با وضعیت آبی که دانش‌آموزان در آن حضور فیزیکی دارند مدارس از بسته‌های آموزشی یا از آموزش‌های تلویزیونی استفاده می‌کنند.
وی در ادامه تأکید کرد: بیش از 90 درصد از معلمان و دبیران در شاد احراز هویت شده‌اند و حدود 113 هزار مدیر هم در شاد مشغول به فعالیت هستند. هدف از راه‌اندازی برنامۀ شاد این بود که با انتشار ویروس کرونا فعالیت مدارس تا مدت نامشخصی تعلیق شد و دانش‌آموزان سراسر کشور از حضور در مدرسه‌ها باز ماندند. در این شرایط وزارت آموزش و پرورش با شعار آموزش تعطیل‌شدنی نیست که یک شعار راهبردی بود برنامه‌های مختلفی را برای پر کردن خلأ آموزشی مدارس در نظر گرفت که مهم‌ترین آنها شاد بود.
البته برخی از مدارس غیردولتی از نرم‌افزارهای دیگری مانند اسکای‌روم و ... استفاده می‌کنند.
تولید بسته‌های آموزشی
بدون‌شک دسترسی برخی از دانش‌آموزان به شبکۀ شاد به اذعان دست‌اندرکاران باتوجه به دوری برخی از روستاها از مرکز استان‌ها گریزناپذیر است. در چنین شرایطی تمهیداتی از سوی شرکت‌های تولید وسایل کمک‌آموزشی درنظر گرفته شده است که از جملۀ آنها می‌توان به تولید بسته‌های آموزشی اشاره کرد.
علی خانی‌نژاد کارشناس‌ارشد تولید محتوای آموزش آنلاین در این زمینه می‌گوید: در برخی از مدرسه‌های مناطق مختلف کشور آموزش آنلاین موفق نبوده است آن هم عمدتاً به خاطر یک‌سری از مسائل مانند نبود اینترنت، نداشتن ابزار و دستگاه‌های هوشمند مانند تلفن همراه و تبلت است که خیلی از دانش‌آموزان هنوز این وسایل را ندارند و معلمان نمی‌توانند به صورت آنلاین دروس خود را ارائه دهند. در چنین شرایطی بهترین و کاراترین پاسخ به این مشکل آموزش آفلاین است. یعنی معلمان باید محتواهای آموزشی الکترونیکی تولیدکنند و در قالب لوح فشرده به دانش‌آموزانی که دسترسی به اینترنت ندارند یا نمی‌توانند از بستر آنلاین بهره ببرند، ارسال کنند تا آموزش‌ها ادامه پیدا کند.
تولید محتوای آموزش الکترونیکی در مقایسه با ویدئوهایی که معلمان ضبط و ارسال می‌کنند یعنی با یک دوربین پای تخته تدریس می‌کنند و از خودشان ویدئو می‌گیرند، متفاوت است. در بحث تولید محتوای آموزش الکترونیکی معلم ضمن اینکه باید از مهارت‌های تدریس، روش‌های تدریس و فرایندهای مورد قبول تدریس استفاده کند باید با حوزۀ IT هم آشنا باشد یعنی بتواند با چند نرم‌افزار ارتباط بگیرد و نحوۀ کار با آنها را آموزش ببیند. محصول این کار یک محتوای آموزشی الکترونیکی است، ضمن اینکه صدای معلم وجود دارد از انیمیشن‌ها، عکس‌ها و جلوه‌های بصری مختلف هم استفاده می‌شود. این بستۀ آموزشی برای دانش‌آموزان جذاب است. به‌خصوص دانش‌آموزانی که در مقطع ابتدایی تحصیل می‌کنند به نحوی می‌تواند هم آموزش بدهد و هم آنها را سرگرم نگه دارد. از مزایای این بستۀ آموزشی این است که دانش‌آموزان مناطق کمتر توسعه‌یافته که به اینترنت دسترسی ندارند و خیلی از دانش‌آموزانی که به تلفن همراه و تبلت دسترسی ندارند می‌توانند این آموزش‌ها را به صورت ویدئو در سایر دستگاه‌هایی که در اکثر خانه‌ها یافت می‌شود مثل تلویزیون استفاده کنند.
مشکل پایین بودن سرعت اینترنت
پایین بودن سرعت اینترنت؛ یکی از مشکلات اساسی در دانشگاه‌ها، آموزش و پرورش و مراکز آموزش دریایی به‌شمار می‌رود.
دکتر رضا احتشام‌راثی در این زمینه می‌گوید: تقویت زیرساختهای اینترنت به توسعۀ آموزش آنلاین در کشور کمک زیادی می‌کند. در حال حاضر سرعت اینترنت پایین است که در بحث آموزش آنلاین، مشکلات زیادی ایجاد می‌کند.
همانگونه که اشاره کردم آینده به سیستم آموزش آنلاین از نوع دیجیتالی تعلق دارد. به عقیدۀ من با توسعۀ این نوع آموزش دیجیتالی جایی برای کلاسهای حضوری نمی‌بینم و به جرئت می‌توان گفت این پدیده یکی از بزرگ‌ترین فواید کرونا در همۀ کشورهاست. به نظر می‌رسد برای توسعۀ هر چه بیشتر این روش باید هزینه کنیم و برای هزینه کردن بیشتر، پافشاری کنیم زیرا این سیستم در آینده جای سیستم‌های قبلی را خواهد گرفت و با تقویت این روش در ردۀ کشورهای اروپایی و آمریکا قرار می‌گیریم که سالهاست در این بستر کار می‌کنند.
یکی از مدیران آموزش و پرورش نیز ضمن اشاره به پایین بودن سرعت اینترنت به موارد دیگری هم اشاره می‌کند.
همکاری گسترده بین آموزش و پرورش و همراه اول وجود دارد بنابراین به جز همراه اول بقیۀ شرکت‌های اینترنتی هنوز در برنامۀ شاد حضور ندارند. برنامه داریم که در آینده از بخش‌خصوصی هم استفاده کنیم. اگرچه با ایرانسل فعلاً همکاری نداریم اما اگر دانش‌آموزانی که سیم‌کارت ایرانسل داشته باشند می‌توانند از شبکۀ شاد استفاده کنند.
یکی از بزرگ‌ترین مشکلات این بود که معلمان آموزش کافی در این زمینه ندیده بودند که در این مدت حدود 500 هزار نفر از معلمان طی سال گذشته آموزش دیدند.
مسئلۀ بعدی شبکۀ ملی اطلاعات بود که در برخی از روستاها وجود نداشت و اینترنت از سرعت کافی برخوردار نبود که ما را هم با مشکل روبه‌رو کرد.
مشکل بعدی دسترسی نداشتن دانش‌آموزان به دستگاه هوشمند آموزشی بود که برای ما مشکل خیلی اساسی محسوب می‌شد.
مشکل بعدی آسیب‌های فضای مجازی است، که با حضور گستردۀ دانش‌آموزان در فضای مجازی نتوانسته‌ایم آسیب‌هایی که متعلق به این فضاست را نتوانسته‌ایم به خوبی پوشش دهیم و مشکلاتی را برای خانواده‌ها و دانش‌آموزان ایجاد کرده است.
در ضمن به دنبال ایجاد و بارگذاری کتاب الکترونیک در برنامۀ شاد هستیم.
دکتر مختار جلالی جواران معاون آموزشی دانشگاه جامع علمی- کاربردی درخصوص مشکلات تعدد مراکز و دانشجویان دانشگاه جامع علمی کاربردی، عدم آشنایی دانشجویان و حتی مدرسان با فضای آموزش مجازی، عدم وجود یا سرعت کم اینترنت برای دانشجویان مراکز مناطق محروم، عدم وجود وسیله آموزشی نظیر لپ تاپ و... در ابتدای شیوع کرونا و شروع آموزش‌ها به صورت مجازی تأکید دارد: در حال حاضر با گسترش و ساماندهی سامانه‌ها و همچنین مساعدت با حذف و مرخصی بدون احتساب، مشکلات تا حد زیادی رفع شد. دانشجوی دانشگاه جامع علمی کاربردی در صورت فراغت از تحصیل می‌بایست استانداردهای دانشگاه و همچنین اطلاعات علمی لازم را داشته باشد.